„Don Camillo”, czyli Ecclesia militans
Włoskie miasteczko po II wojnie światowej. Rządzi w nim komunistyczny wójt Peppone, a przynajmniej tak się wójtowi wydaje. W parafii, która obejmuje miasto, rządzi bowiem proboszcz. Wołają na niego Don Camillo. Wójt sieje w miasteczku leninowską propagandę, a proboszcz walczy z jej społecznymi skutkami. Konfrontacja jest ostra, bywa, że trzeba komuś spuścić łomot. Na koniec dwaj starzy kumple z partyzantki mówią sobie prawdę w oczy i następuje zgoda.
Fabuła, stworzona przez Giovanniego Guareschiego, stała się podstawą dla nakręcenia filmów o fikcyjnej postaci dzielnego księdza. W postać Don Camilla wcielił się słynny Fernandel (właśc. Fernand Joseph Désiré Contandin), charakterystyczny brzydal o łagodnych oczach. W rolę wójta – Gino Cervi.
Każdy odcinek poświęcony jest jakiemuś nieporozumieniu, problemowi grożącemu niepokojem w miasteczku lub rozprzestrzenieniem się bezbożnictwa. Wójt jest działaczem partyjnym, lubi krzyczeć z balkonu i organizować świat na wzór kołchozu. Don Camillo wie, z kim ma do czynienia. Politykuje i cierpliwie przekłada Ewangelię na język komunistów: "Zobaczcie! Chrystus też był robotnikiem. I święty Józef też! On przyszedł do ludzi pracy, takich jak wy!" (owacje ludu, zmieszanie u Wójta). W sytuacji skrajnej broni się, zagłuszając wrzaski dzwonem kościelnym, albo wręcz pięścią i dubeltówką. "Jest nietypowym kapłanem (…) często używa przemocy fizycznej" – piszą o nim ze zgrozą w Wikipedii. Ecclesia militans! A co!
Wójt traktuje wiarę w kategoriach przesądów. Ale po cichu zaprasza Don Camilla, by ten poświęcił nowy budynek, albo przynosi dziecko do chrztu. Oprócz ich dwóch, pojawiają się inne typy, jak bezradna babina wiejska, zahukana żona wójta, nieszczęśliwie zakochani (tata komunista nie zgadza się na ślub), arystokratka Donna Cristina etc. Każdy wykłada swoją rację. Donna Cristina przed śmiercią życzy sobie, aby jej trumna była przykryta flagą Monarchii, publicznie. Komuniści podnoszą wrzask, lecz w końcu się udaje.
Don Camillo nie może bezpośrednio ingerować w sprawy władzy świeckiej, ale może przekonywać parafian do podejmowania właściwych decyzji. Swoje własne dylematy dyskutuje z Chrystusem nad ołtarzem w pustym kościele. Don Camillo trzęsie się ze złości, pokazuje gazetę, cytuje. Chrystus odpowiada flegmatycznie z perspektywy swoich 2 000 lat doświadczenia zawodowego: "A może byś tak najpierw oddał Wójtowi pieniądze za bilet?" Pyszne.
Film pokazuje też ciekawe realia: obyczaje, relacje społeczne, tradycje narodowe i religijne. Don Camillo jest w mieście rozpoznawalny, pokazuje się w sutannie, nawet gdy wyrusza do boju. Warto przy okazji pamiętać, że fabuła jest osadzona w konkretnej epoce. Ci włoscy komuniści, w opowieści Guareschiego zabawni i krzykliwi, w rzeczywistości byli okrutni. Tylko mały światek Don Camilla przypomina piaskownicę, w której dzieci kłócą się i biją łopatką, by za chwilę wymienić się prezentami.
Aleksandra Solarewicz
Seria filmów o Don Camillu (zestawienie wg Wikipedii):
- 1952 Mały światek Don Camilla (Le Petit Monde de don Camillo), reż. Julien Duvivier
- 1953 Powrót Don Camilla (Le Retour de don Camillo)
- 1955 Don Camillo i poseł Peppone (La Grande Bagarre de don Camillo)
- 1961 Don Camillo prałatem (Don Camillo…Monseigneur!)
- 1965 Towarzysz Don Camillo (Don Camillo en Russie)
- 1970 Don Camillo et les contestataires (Fernandel ze względu na chorobę nie ukończył filmu, w roli Don Camillia zastąpił go Gastone Moschin)
Kategoria: Recenzje
