António Sardinha
90 lat temu, 10 stycznia 1925 roku zmarł w Elvas (Alentejo), w wieku 37 lat, António Maria de Sousa Sardinha, poeta, eseista, historyk, najwybitniejszy monarchistyczny myśliciel polityczny w XX-wiecznej Portugalii; jako poeta (i protegowany Eugenia de Castro e Almeida) debiutował mając 15 lat; ukończył prawo na uniwersytecie w Koimbrze; jako przeciwnik liberalnej monarchii konstytucyjnej (1834-1910), był zrazu przychylny republice i skłaniał się ku anarchosyndykalizmowi G. Sorela, lecz natychmiast po przewrocie republikańskim (5 X 1910) zwrócił się ku koncepcji monarchii, ale innego typu niż dotychczas istniejąca: organicznej, tradycyjnej, antyparlamentarnej, antykonstytucyjnej, antyliberalnej, ludowej, zdecentralizowanej i przywracającej „starożytną wolność luzytańską”, z autonomicznymi municypiami i korporacjami oraz reprezentacją Trzech Stanów: duchowieństwa, szlachty i ludu; w 1914 roku utworzył (wraz z H. Raposo, A. de Monsarazem, L. de Almeida Bragą, J. Pequito Rebelo i in.) ruch metapolityczny Integralizm Luzytański (Integralismo Lusitano) oraz czasopismo A Nação Portuguesa [„Naród Portugalski”]; podobnie jak Ch. Maurras we Francji dokonał syntezy nacjonalizmu z monarchizmem, ale nie na gruncie agnostycznego pozytywizmu, lecz katolickiego tradycjonalizmu; wróg masonerii i judaizmu, obrońca Świętej Inkwizycji oraz jeden z pierwszych propagatorów objawień maryjnych w Fatimie; współpracował (jako deputowany z listy monarchistycznej) z prawicowym prezydentem Sidoniem Paisem, który powstrzymał prześladowania katolików, lecz po zamordowaniu (14 XII 1918) prezydenta przez masona i po klęsce powstania monarchistycznego (tzw. Monarchia Północna) w styczniu-lutym 1919 roku (mianowany przez władze powstańcze gubernatorem cywilnym Porto Alegre) musiał emigrować do Hiszpanii; nawiązał tam przyjaźnie osobiste i ideowe z tradycjonalistami karlistowskim (J. Vázquez de Mella) i alfonsjańskimi (R. de Maeztu); anty-iberysta w sensie wchłonięcia Portugalii przez Hiszpanię, opowiadał się wszelako za Sojuszem Peninsularnym i konfederacyjną Wspólnotą Hiszpańską (Comunidade Hispânica) na gruncie katolicyzmu obu monarchii; w 1920 roku podjął decyzję o połączeniu Integralizmu Luzytańskiego ze starą Partią Legitymistyczną („miguelistyczną”), co jednak wywołało secesję „manuelistów” (zwolenników obalonego w 1910 roku «Emanuela II»), którzy utworzyli Portugalską Akcję Rojalistyczną; amnestionowany, po powrocie do Portugalii (1922) zaczął wydawać dziennik A Monarquia, podejmując też współpracę z przeglądem Lusitânia.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
