Aires de Ornelas
150 lat temu, 5 marca 1866 roku urodził się w Funchal na Maderze Aires (vel Ayres) de Ornelas e Vasconcelos, 1º Pan (Senhor) Dornelas i Caniço, 15º Pan Morgado, żołnierz, pisarz i polityk monarchistyczny („manuelista”); syn dyplomaty (m.in. ambasadora w Rosji) i para Królestwa – Agostinho de Ornelas e Vasconcelos Esmeraldo Rolim de Moura e Teive (1836-1901) i bratanek bpa Funchal i abpa Goa – Airesa de Ornelas e Vasconcelos (1837-1880); ukończył elitarne liceum jezuickie, Szkołę Politechniczną w Lizbonie oraz (1889) Szkołę Wojskową; w 1893 roku założył Revista de Exército e da Armada [„Przegląd Sił Zbrojnych i Marynarki Wojennej”]; już jako kapitan, w latach 1892-1895 brał udział w ekspedycji zbrojnej w Afryce Wschodniej, a następnie (1896-97) był szefem sztabu gubernatora Mozambiku (i słynnego kawalerzysty), mjr. Mouzinho de Albuquerque (1855-1902); po powrocie do metropolii, jako ceniony już afrykanista, nawiązał współpracę z Jornal das Colónias (w 1901 objął jego redakcję) i został deputowanym do Kortezów Powszechnych; dekretem Karola I z kwietnia 1901 został mianowany parem i członkiem Izby Parów; reprezentował Portugalię na Kongresie Wojskowym w Madrycie z okazji 400-lecia Krzysztofa Kolumba oraz (jako delegat techniczny) na Konferencji w Hadze, na której zawarto pierwsze międzynarodowe traktaty dotyczące zbrodni wojennych; ma życzenie króla wszedł do rządu (1906-07) Partii Odnowicielsko-Liberalnej (Partido Regenerador-Liberal) pod prezesurą „portugalskiego Bismarcka” João Franco (1855-1929), jako minister stanu oraz sekretarz stanu ds. marynarki i terytoriów zamorskich; mianowany jednocześnie doradcą „Jego Najwierniejszego Majestatu” (Conselheiro de Sua Majestade Fidelíssima), towarzyszył (konstytucyjnemu) następcy tronu, ks. Ludwikowi Filipowi, w podróży do Afryki; po królobójstwie z 1908 roku, jak inni „afrykaniści”, został usunięty z urzędów i z wojska przez oportunistów przewidujących rychły już upadek monarchii; po rewolucji październikowej 1910 roku i proklamowaniu Republiki Portugalskiej wziął dymisję z wojska i udał się na emigrację do Londynu wraz z Emanuelem II (Dom Manuel), który mianował go swoim namiestnikiem (lugar-tenente); jako lider monarchistów „manuelistycznych” odegrał – obok płk. Henrique de Paiva Couceiro (1861-1944) – czołową rolę w powstaniu w Porto (19 I – 13 II 1919), które przeszło do historii pn. Monarchii Północnej (Monarquia da Norte), po którego stłumieniu był więziony (aż do amnestii) przez kilka miesięcy; w kwietniu 1922, jako delegat Dom Manuela sygnował wraz z reprezentantami prawowitego dziedzica Korony, Dom Miguela Januário (de iure Michała II) dynastyczny Pakt Paryski, który (niezgodnie z prawami fundamentalnymi) uznawał za aktualnego króla Dom Manuela, a rozstrzygnięcie kwestii osoby przyszłego monarchy oraz „konstytucji politycznej” monarchii oddawał w gestię Kortezów Powszechnych po restaurowaniu monarchii; zmarł w 1930 roku.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
