Jakubczyk: U podwalin Imperium: Jakobici i Rosja cz.II
„Lassie był jedną z tych dusz rycerskich, które żyły w pierwszej połowie XVIII wieku. To z konieczności musiał sprzedać swój miecz, ale służył wiernie i szczerze każdemu, kto zań zapłacił(…). Nigdy nie wykazywał skłonności do próżniackiej chwały zdobytej przelewem cudzej krwi (…).”
Rosyjski Słownik Biograficzny
Piotr Lacy – z Limerick po Rygę
Drugi z bohaterów mojego tekstu to irlandczyk Piotr Lacy (Piotr Pietrowicz Łassi, Pierce Edmond de Lacy lub Peadar de Lása). Przyszedł na świat w 1678 roku, w tym samym roku, w którym Patryk Gordon otrzymał stopień generalski w konsekwencji bitwy pod Czehryniem.
Rodzina Lacy szczyciła się swoimi normańskimi korzeniami, wywodzącymi się od Hugona de Lacy (1135-1186) – czwartego Barona Lacy, Lorda Mide’u (tytuł nadanego mu przez Henryka II Plantagenta), którego przodkowie wywodzili się z Lassy, miejscowości w Dolnej Normandii.
Piotr zdobył pierwsze doświadczenia militarne już w wieku lat trzynastu, kiedy to służył jako porucznik w siłach jakobickich podczas Wojny Irlandzkiej (1689-1691). Brał udział w obronie miasta Limerick przed siłami Wilhelma Orańskiego. Po podpisaniu porozumienia pokojowego pomiędzy obydwoma stronami konfliktu, młodzieniec wraz z ojcem i bratem opuścił swoją ojczyznę w ramach tzw.”Lotu Dzikich Gęsi„ ( ang.”Flight of the Wild Geese” ), który stanowił jeden z warunków traktatu. Przypomnijmy, że na jego mocy jakobici pod dowództwem Patryka Sarsfielda otrzymali pozwolenie na opuszczenie Wysp Brytyjskich i udanie się na wygnanie do Francji. Wstępując do Brygady Irlandzkiej rozpoczął równolegle służbę u boku armii francuskiej. Brał udział w wojnie palatynackiej, walczył też w Saubadii. Po śmierci ojca i brata, którzy zginęli na służbie Ludwika XIV, Piotr postanowił sprawdzić swoich sił w armii Habsburgów (1697 – 1700) – między innymi biorąc udział w wojnie Świętej Ligi z Turcją, aby w końcu za przykładem swojego dowódcy, księcia Karola Eugieniusza de Croy (1651-1703) przejść na służbę rosyjską.
Chrzest bojowy w wojsku Piotra Wielkiego dwudziestodwuletni irlandczyk przeszedł w bitwie z armią Karola XII pod Narwą (1700), w której Rosjanie ponieśli druzgocącą porażkę. Mimo tego to właśnie podczas Wojny Północnej, biorąc udział w ciągu kolejnych zwycięstw (w bitwie pod Gummelsgof (Hummelshof), oblężeniu Dorpatu (Tartu), operacji Grodno (1705)), zwieńczonym zdobyciem Starego Bychowa w roku 1708, ostatecznie dosłużył się stopnia pułkownika. Otrzymał od cara Piotra I upragnione dowództwo nad IX Syberyjskim Pułkiem Grenadierów. Został ciężko ranny podczas przekraczania Desny (drugi raz w bitwie pod Potławą), mimo wszystko jednak nadal kontynuował marsz ze swoimi żołnierzami. W roku 1710, po udziale w oblężeniu Rygi, został mianowany pierwszym rosyjskim kasztelanem tamtejszego zamku. W konsekwencji swoich militarnych sukcesów Lacy awansował na stopień brygadiera (kampania Prucka przeciw Turcji – 1711) i generała – majora (1712). Jako dowódca, zasłynął podczas akcji desantowych admirała Fiodora Matwiejewicza Apraskina (1661-1728) na terenie Szwecji w końcowej fazie Wojny Północnej, efektem której było ostateczne zawarcie pokoju w Nystad.
Awansując na stopień generała Lacy otrzymał miejsce w Kolegium Wojskowym. W roku 1726 przejął funkcję głównodowodzącego wojsk rosyjskich na Inflantach, a potem został mianowany gubernatorem Rygi (1730).
Z Gdańska na Krym
Wybuch wojny o sukcesję polską spowodował powrót Lacy’ego do czynnej służby wojskowej. W sierpniu 1733 roku został mianowany przez cesarzową Annę Iwanowną Romanow naczelnym dowódcą rosyjskich sił wojskowych, które przekroczyły wschodnią granicę Rzeczypospolitej. Petersburg, sprzymierzony z Austrią i Saksonią, udzielił swojego poparcia przyszłemu królowi Augustowi III Sasowi w sporze z popieranym przez Francję Stanisławem Leszczyńskim. Najsłynniejszym wyczynem irlandczyka podczas tejże wojny było jego zwycięstwo nad wojskami wojewody lubelskiego Jana Tarło (1684-1750) w bitwie pod Wyszecinem, w rezultacie którego oblężony przez Rosjan i Saksończyków Gdańsk upadł, zmuszając Stanisława Leszczyńskiego do ucieczki na Prusy.
Lacy udał się wówczas z pomocą Karolowi VI Habsburgowi we Francji, łącząc swój korpus z oddziałami Eugieniusza Sabaudzkiego.
Podczas wojny z Turcją w roku 1736, już w stopniu Marszałka Polowego, dowodząc Armią Dońską, przy współudziale Flotylli Dońskiej wiceadmirała Bredala, wyrwał z rąk tureckich Azow (odznaczony za to Orderem św. Andrzeja Powołańca). Wykazując się sprytem na polu walki, w lipcu tego samego roku przeprawiając się przez Zalew Geniczewski, postanowił nie szturmować pozycji krymskich Tatarów w Perekopie (wbrew opinii większości generałów), lecz obejść je poprzez Siwasz na mierzeji Arabatskiej, aby ostatecznie wejść na terytorium Krymskie i zdobyć Karasubazar.
Od początku swojej dowódczej kariery Lacy wyróżniał się swoistym i niekonwencjonalnym stylem przywódctwa. Nie bał się podejmowania decyzji kontrowersyjnych, jak powyżej wspomiany obchód wojsk tatarskich, lub prośba, którą wystosował (kierując się dobrem żołnierzy) podczas tej samej kampanii, aby zaniechać dalszego marszu armii, dopóki jej problemy wynikające z niedopracowania zagadnień logistycznych zostaną rozwiązane do końca. Współcześni chwalili jego niezwykły talent dyplomatyczny, umiejętności radzenia sobie z trudościami podczas długotrwałych marszów i braku zaopatrzenia. Ponadto, żołnierzy pod jego komendą wyróżniała nie spotykana dyscyplina i dobre stosunki z ludnością cywilną. Pomimo tego, talenty Piotra i osiągnięcia pozostawały przesłonięte dorobkiem generała – feldmarszałka Burkharda Krzysztofa Münnich’a (1683-1767), u boku którego walczył w Polsce i na Krymie.Większość historyków zgadza się co do tego, iż w końcowym rozrachunku to jednak irlandczyk był skuteczniejszym i błyskotliwszym dowódcą.
Cesarzowe Anna Iwanowna i Elżbieta Piotrowna
Nie ulega wątpliwości, że to właśnie w okresie panowania cesarzowej Anny Iwanownej Romanow (1730-1740), Lacy otrzymał kompletną niezależność działania. Ich przyjaźń, zapoczątkowana w Rydze (gdzie przyszła Imperatorowa poznała Irlandczyka już jako księżna Kurlandii i Semigalii), zaowocowała podczas Jej rządów w Petersburgu.
Po zakończeniu działań wojennych przeciw Turcji w roku 1740 Piotr Lacy powrócił do swojej siedziby w Inflantach, poświęcając swój czas na administrację, a od czasu do czasu udzielając się też w kwestiach militarnych – kiedy był o to proszony. W późniejszym okresie tego samego roku otrzymał od cesarza Karola VI Habsburga tytuł hrabiowski.
Po przewrocie pałacowym Elżbiety Piotrownej i – co z tym związane – usunięciu z wysokich pozycji wojskowych i rządowych obcokrajowców, inwigilacja nie omineła i Marszałka. Kiedy został on wyrwany ze snu i zapytany o to, po której stronie konfliktu stoi, wykazując swoją inteligencję i cierpliwość odrzekł: "zawsze po stronie Królestwa” – odzew ten w dużej mierze przyczynił się do utrzymania przez Niego rangi marszałkowskiej i placówki administracyjnej.
Ostanią z większych kampanii militarnych naszego bohatera była wojna ze Szwecją (1741-1743), zapoczątkowana zwycięstwem jego jednostek pod Vilmanstrand (dzisiaj Lappeenranta) i uwieńczona pokojem w Åbo (Turku).
Piotr Lacy zmarł w Rydze 11 maja 1751 roku w wieku 73 lat, z których ponad piędziesiąt spędził na polu bitwy. Wpisał się na karty historii jako jeden z trzech największych dowódców imperialnej Rosji, obok Piotra Rumancewa (1725-1796) i Aleksandra Suworowa (1729 -1800). Jak podają źródła, podczas swej kariery wojskowej wziął udział w 31 kampaniach,18 bitwach i 18 oblężeniach.
Arkadiusz Jakubczyk
Kategoria: Arkadiusz Jakubczyk, Historia, Publicystyka, Społeczeństwo
