Tadeusz Reytan
20 sierpnia 1742 roku urodził się w Hruszówce na Białej Rusi (Wielkie Księstwo Litewskie) Tadeusz Reytan [Rejtan, Reyten] h. Rejtan, szlachcic litewski, poseł, obrońca integralności Rzeczypospolitej; rodzina miała korzenie niemieckie, lecz po przybyciu na Litwę ok. 1600 całkowicie się spolszczyła; syn Dominika Reytana, podkomorzego nowogródzkiego i Teresy z Wołodkowiczów, stolnikówny mińskiej; klient Radziwiłłów, walczył w szeregach konfederacji barskiej; wybrany w 1773 posłem z województwa nowogródzkiego na sejm rozbiorowy w Warszawie, usiłował wszelkimi sposobami nie dopuścić do ratyfikacji traktatu rozbiorowego, wierny instrukcji, jaką otrzymał na sejmiku: „bronić całości Polski z narażeniem życia i mienia”; naprzód wraz z Samuelem Korsakiem i Stanisławem Bohuszewiczem, trzymając się ściśle legalizmu (opartego na tym, że uniwersały królewskie zwołały sejm wolny), sprzeciwiał się zawiązaniu na sejmie konfederacji pod przewodnictwem sprzedawczyka Adama Ponińskiego (który próbował go najpierw przekupić dwoma tysiącami dukatów); gdy to zawiodło i 20 IV 1773 konfederacja została jednak zawiązana, został pozwany przed jej sąd, a wobec nieprzyjęcia przezeń pozwu – skazano go kondemnatą (zaocznie) na kary kryminalne i konfiskatę dóbr jako „wzburzyciela pokoju powszechnego i buntownika przeciw ojczyźnie”; ambasadorowie mocarstw rozbiorczych zażądali opróżnienia sali poselskiej, a kiedy (22 kwietnia) posłowie zaczęli z niej wychodzić, Reytan, usiłując ich zatrzymać, stanął w drzwiach rozkrzyżowawszy ręce, zaklinając na miłość Boga i ojczyzny, a następnie padł na ziemię wołając, żeby deptali jego ciało; posłowie przechodzili przez jego ciało, mimo to Reytan jeszcze przez następne 36 godzin leżał bez jedzenia i picia; później otrzymał jednak pisemną gwarancję, że kondemnata na nim zostanie skasowana i nie będzie represjonowany, a nawet otrzymał ochronę huzarów pruskich od gen. Ruperta von Lentulusa; wyczerpany fizycznie i psychicznie, powrócił do rodzinnej Hruszówki, gdzie popadł w obłęd (pisząc jednak w stanie depresji książkę o swoim posłowaniu) i zakończył życie samobójstwem (podcinając sobie żyły szkłem), gdy zdawało mu się, że przyszli go aresztować żołnierze rosyjscy, w 1780 roku; do utrwalenia jego kultu jako symbolu patrioty, zainaugurowanego już uchwałą Sejmu Czteroletniego, przyczynili się zwłaszcza Henryk hr. Rzewuski poświęconym mu opowiadaniem w Pamiątkach Soplicy (1839), a jeszcze bardziej Jan Matejko płótnem Rejtan na sejmie 1773 (1866).
Prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
Jak to dobrze widzieć wspomnienie o osobach godnych, o patriotach, dobrych Polakach zwłaszcza w czasach takich jak dzisiaj. Pytanie retoryczne: Czy powstał już podręcznik do Historii Polski dla uczniów Polaków? Póki żyją jeszcze nauczyciele emerytowani uczący historii…
Polecam nową książkę o Reytanie:
https://ridero.eu/pl/books/reytan/
Jarosław Marek Rymkiewicz w powieści historycznej p.t.'Reytan.Upadek Polski" odtwarza dzieje tego rodu do ostatniego potomka,który zginął tragicznie 17.09.1939r!!!;jakże wymowna data w rozważaniach o zdradzie i upadku Rzeczypospolitej Polskiej.