Agnieszka Sztajer – Myśl Konserwatywna https://myslkonserwatywna.pl Tradycja ma przyszłość Sun, 31 Jul 2022 14:26:17 +0000 pl-PL hourly 1 https://wordpress.org/?v=6.4.3 https://myslkonserwatywna.pl/wp-content/uploads/2020/04/cropped-cross-1-150x150.png Agnieszka Sztajer – Myśl Konserwatywna https://myslkonserwatywna.pl 32 32 69120707 Sztajer: Panie, co w swej dobroci… https://myslkonserwatywna.pl/sztajer-panie-co-w-swej-dobroci/ https://myslkonserwatywna.pl/sztajer-panie-co-w-swej-dobroci/#respond Sun, 31 Jul 2022 14:20:29 +0000 https://myslkonserwatywna.pl/?p=30265 Panie, co w swej dobroci nie pogardzisz nikim

Nie daj mi, proszę, nigdy chłodnym być stoikiem

Który przeganiasz chmury nad gródeckim stepem:

w mądrej obojętności nie daj się zasklepić

Jeśli patrzę na rzekę, w stronę Ukrainy –

niech niejasna tęsknota kindżał w serce wbija

Jeśli czytam sentencje Marka Aureliusza

Szlachetna ataraksja niech mnie nie porusza

Nawet jeżeli ceną za to jest sól w ranie

To jedno – oschłość serca – niech mi się nie stanie

 

Agnieszka Sztajer

 

 

]]>
https://myslkonserwatywna.pl/sztajer-panie-co-w-swej-dobroci/feed/ 0 30265
Służby specjalne Ukrainy: Węgry wiedziały o planie ataku i chciały oderwać część Ukrainy https://myslkonserwatywna.pl/sluzby-specjalne-ukrainy-wegry-wiedzialy-o-planie-ataku-i-chcialy-oderwac-czesc-ukrainy/ https://myslkonserwatywna.pl/sluzby-specjalne-ukrainy-wegry-wiedzialy-o-planie-ataku-i-chcialy-oderwac-czesc-ukrainy/#comments Sun, 08 May 2022 07:18:40 +0000 https://myslkonserwatywna.pl/?p=29761 – Węgry wiedziały o planach rosyjskiego ataku na Ukrainę i oczekiwały nie tylko jawnej współpracy z Rosją, ale i oderwania części Ukrainy – powiedział Oleksyj Daniłow, sekretarz Narodowej Rady Bezpieczeństwa i Obrony Ukrainy w programie telewizyjnym, co przekazała gazeta "Hromadskie". Jednak nie był w stanie przekazać dowodów na to.

Daniłow powiedział, że niektóre państwa NATO nie respektują demokratycznych wartości, na jakich oparta jest ta organizacja, i są to np. Węgry.  Co więcej, Węgry zostały uprzedzone przez Putina o planach ataku na Ukrainę i planowały odebranie terytoriów ukraińskich, niegdyś należących do Węgier. – Widzimy, jak zachowują się Węgry, i z różnych powodów oczekiwały one, że odzyskają swoje ziemie, ale to się nie udało i my zwyciężymy – zadeklarował. Tym samym Daniłow powtórzył insynuacje, jakie padły już w marcu ze strony Radosława Sikorskiego. Zareagował on na dezinformacje z Zakarpacia, inspirowane przez Rosję, w myśl których Rosja i Węgry planują podział Ukrainy.

Ostro skrytykowała Orbana wicepremier Ukrainy, Irena Wereszczuk. W mediach społecznościowych. Skarżyła się na niedostarczanie broni Ukrainie i otwartą, prorosyjską retorykę Viktora Orbana. "To naprawdę z powodu dostaw gazu, czy może dlatego, że Węgrzy wciąż po cichu śnią o Zakarpaciu? Czy Węgrzy będą tymi, którzy po cichu wbiją nam nóż w plecy?" – napisała Wereszczuk.

Aleksandra Solarewicz

hungarytoday.hu

]]>
https://myslkonserwatywna.pl/sluzby-specjalne-ukrainy-wegry-wiedzialy-o-planie-ataku-i-chcialy-oderwac-czesc-ukrainy/feed/ 2 29761
Laserami w nasze drony… Wywiad z granicy polsko – białoruskiej https://myslkonserwatywna.pl/laserami-w-nasze-drony-wywiad-z-granicy-polsko-bialoruskiej/ https://myslkonserwatywna.pl/laserami-w-nasze-drony-wywiad-z-granicy-polsko-bialoruskiej/#respond Mon, 15 Nov 2021 22:37:56 +0000 https://myslkonserwatywna.pl/?p=28331 Wywiad z żołnierzem WOT pełniącym dyżur na granicy polsko – białoruskiej (imię i nazwisko znane Redakcji) z dnia 5.11.2021

Rozmawia: Agnieszka Sztajer

 

W największym, telegraficznym skrócie – po co byłeś na naszej wschodniej granicy i po co ponownie się tam wybierasz?

Przede wszystkim z racji tego, że jest tam mało ludzi. Moja jednostka podlega pod rejon województwa lubelskiego. Jeśli coś się dzieje w województwie lubelskim, choćby na granicy polsko – białoruskiej, jednostka ma obowiązek się tam udzielać. Akurat tak się stało, że jednostki stacjonujące bliżej granicy nie mają wystarczającej liczebności, dlatego uzupełniają stan osobowy innymi rodzajami wojsk – m. in. nami [Wojskami Obrony Terytorialnej – przyp. A.Sz], tudzież wojskami zawodowymi z Lublina, Warszawy, Szczecina…

„Jeżeli coś się dzieje” – no właśnie, co dokładnie się tam dzieje?

O konkretnych powodach wezwania nie wiemy do momentu znalezienia się na miejscu. Tam bieżącą sytuację przedstawia nam policja i straż graniczna i jednostki macierzyste. Na samym wstępie nie mamy takiej informacji. Słyszymy: „potrzebujemy żołnierzy na granicy”, więc zgłaszamy się, dostajemy sprzęt i jedziemy.

A co mówi się między wami? Kiedy rozmawiacie między sobą, to mówicie, że po co jedziecie?

Pobudki są bardzo różne – od tego, że ktoś chce zrobić użytek ze swoich umiejętności i wieloletnich szkoleń, po chęć obrony państwa. Są też „socjalsi” – osoby, które są w WOT dla zysku. Nie jesteśmy zadowoleni ze współpracy z nimi.

Nie mówi się o tym publicznie, ale za kilka lat może dość w związku ze szlakiem migracyjnym do większej katastrofy – mówimy o sytuacji, kiedy szlak mogliby wykorzystać na przykład Talibowie. Potencjalny terrorysta może się podać za imigranta i przeniknąć do Europy. Jeśli przykładowo na 10 000 imigrantów trafi się stu terrorystów, mamy wówczas gniazdo terroryzmu w Europie.

Łukaszenka oszukał Syrakijczyków, Irakijczyków, Afgańczyków i wmówił im, że po przekroczeniu białoruskiej granicy znajdą się w Niemczech, w lepszym świecie.

Nie uczyli się w szkole geografii?

Jest o tym trochę materiałów na Tik–Toku.

Czyli część tych ludzi po przekroczeniu granicy myśli, że jest w Niemczech?

Tak, jest to utrwalone na filmikach. Mówią po angielsku, że chcą do Niemiec. Żołnierze tłumaczą im, że tu jest Polska. Oni na to: „Poland bad, we want to Germany”.

To właściwie trochę dobra wiadomość. Wieści niosą się szybko; być może dojdzie w ich krajach macierzystych do uzyskania powszechnej wiedzy o tym, że między Białorusią a Niemcami jest jeszcze jeden kraj – kraj, do którego oni iść nie chcą… Wspomniałeś, że z prawa wynika, że WOT uzupełnia braki w momencie, kiedy w danym miejscu mało jest żołnierzy zawodowych. Czy zatem dobrze rozumiem, że oznacza to, że na wschodnich granicach jest zbyt mało żołnierzy?

W niektórych miejscach faktycznie nie jest nas za dużo. My akurat stacjonujemy w miejscu, gdzie naturalną barierę stanowi rzeka Bug. Więcej wojska wysyła się tam, gdzie nie ma takiej zapory, gdzie granicę stanowi pas ziemny. Nad rzeką jesteśmy w nieco mniejszej ilości, ale zapotrzebowanie tak czy inaczej jest dosyć spore.

Czyli rzeka powstrzymuje, ale nie do końca. Jak w praktyce wyglądają próby przeprawiania się przez tę rzekę?

W niektórych momentach jest to walka o życie.

Niektórzy przegrywają. Dziewiętnastoletni Syryjczyk utonął.

Tak się złożyło, że to był mój pierwszy dzień służby i sam uczestniczyłem w jego szukaniu. Znaleźli go płetwonurkowie.

Bug to bardzo zdradliwa rzeka. Łatwo utonąć.

Tak, w jednym miejscu ma pół metra głębokości, a krok dalej – trzy metry. Pracy nie ułatwiają nam bobry, które robią koryta. Na nocnym patrolu mój współtowarzysz wpadł do bobrzej jamy i zniknął w niej na chwilę cały.

Wracając do poprzedniego tematu – niektórzy jada na granicę służyć, inni – dla pieniędzy. To nie są małe pieniądze. Jest jednak ogrom osób, które chcą po prostu pomóc. Oprócz tego, że imigranci mogą stanowić zagrożenie terrorystyczne, są wśród nich przecież ludzie, którzy zwyczajnie potrzebują pomocy. Niektórzy faktycznie uciekają z Afganistanu. Ci ludzie korzystają z każdej możliwej formy pomocy. Gdyby nie my, nie uratowalibyśmy na przykład osób z Woroblina. Białorusini pozbawili ich rzeczy, które mieli przy sobie – w tym dokumentów.

Zostali po prostu obrabowani przez białoruskich pograniczników?

Tak właśnie było. Czasem też Białorusini fizycznie zmuszają ich do przekroczenia granicy. Oni wepchnęli do rzeki tych dwóch uchodźców z Syrii. Nasze służby wyłowiły jednego z nich. Został uratowany, a potem przesłuchany. Zeznał, że było ich dwóch, do dyspozycji mieli pięciolitrowe baniaki po wodzie jako formę tratwy, ale nie zdało to egzaminu. Jeden z nich wymroził się i utopił. Znaleziono go zahaczonego o gałąź dwa dni później. Drugiego udało się odratować; powiedział, że Białorusini przywieźli ich pod granicę. Powiedzieli, że w Polsce będą bezpieczni, nic im nie grozi, po czym … wrzucili ich do wody. Takie sytuacje mają miejsce głównie w nocy; na Podlasiu, gdzie nie ma rzeki, może się to dziać również w dzień. Gdyby nie my, mogłoby być znacznie więcej trupów. Trupy pojawią się i tak, ale chcemy temu zapobiegać. Notabene, nasze służby mają sposoby, żeby zweryfikować kogoś bez dokumentów. Nie mogę zdradzać szczegółów, ale tak się dzieje, nasze służby to potrafią.

Precyzując – i chcę, żeby to jasno wybrzmiało – polscy żołnierze zajmują się ratowaniem życia i zdrowia ludzi, którzy w jakiś sposób jednak znaleźli się po tej drugiej stronie granicy.

Tak. Zatrzymujemy tych ludzi i kierujemy ich do azylu, który jest akurat niedaleko jednostki. Jest to coś w rodzaju hotelu, w którym mieszkają w czasie, kiedy są weryfikowani. Mają tam zapewniony spokój, dach nad głową i wyżywienie. Cały czas kogoś zatrzymujemy. Ostatnio np. nasze drony wyłapały obecność 15 – osobowej grupy, która następnie trafiła do azylu. Polecam śledzenie fanpage’a Wojsk Obrony Terytorialnej, jest tam relacja na bieżąco.

Co dalej dzieje się z ujętymi emigrantami?

Teraz, po zmianie prawa, są – z tego, co wiem – deportowani na Białoruś. Czyli na początku trafiają do azylu, a potem zostają deportowani. Część osób jest wówczas ponownie wysyłana przez Białorusinów na granicę i koło się zamyka. Nie stosujemy push – backów, osobiście nigdy się z tym nie spotkałem. Każdy musi podlegać weryfikacji. Push – backi byłyby zresztą potencjalnie nieskuteczne, ci sami ludzie mogliby się przedostać przez granicę kilka kilometrów dalej.

Mamy też pełnić funkcję odstraszającą – ma nas być widać. Kiedy patrolujemy w nocy, raz na jakiś czas dajemy znaki świetlne, żeby każdy widział, że tam jesteśmy. Patrole są oddalone od siebie na odległość jednego słupka granicznego, tj. około kilometra.

Kto dokładnie usiłuje się przeprawić przez granicę? Mężczyźni, dzieci, kobiety?

Osobiście nie miałem jeszcze dużej styczności z imigrantami. Patroluję taki odcinek rzeki, przez którą ciężko się przeprawić. Mogę jednak powiedzieć, że z weryfikacji wynika, że w pierwszej fali jest głównie inteligencja, ludzie wykształceni i majętni.

No tak, w czasach niepokoju sprawdzają się stare prawdy – geografia ma znaczenie, naturalne przeszkody mają znaczenie. Na tym zawsze opierała się geostrategia i wcale się to nie zmieniło… Taka jest natura geopolityki.

Za plecami uchodźców stoją białoruscy pogranicznicy. Czy macie z nimi jakiś kontakt? Jeśli tak – jak ten kontakt wygląda?

Różnie. Czasem jest to kontakt wzrokowy. Czasem patrolują Bug łodziami, machają do nas. Staramy się na to nie reagować, wyczuwając prowokację – to raczej nie są przyjazne machnięcia. Zdarzają się sytuacje, że po ich stronie słychać strzały. Zakładamy, że jest to amunicja ślepa. Czasem świecą nam po oczach, czasem laserami w nasze drony. Nieraz pokazują wulgarne gesty. Są to pogranicznicy, ale też wojsko. Jeśli nasz dron dostanie się na ich stronę granicy, zostaje zestrzelony. Oni też non stop latają dronami, ale zgodnie z prawem nie wolno nam ich zestrzelić, możemy je co najwyżej przechwycić. Jeszcze ani razu nam się to jednak nie udało.

Jak oceniacie możliwość eskalacji tych prowokacji?

Trudno powiedzieć. Ciągle jednak wiele się dzieje. Jakiś czas temu na polską stronę granicy przeniknęły trzy osoby z bronią długą. Ciężko powiedzieć, jak to się skończy. Przede wszystkim jednak starają się nas wymęczyć, jest to ewidentne. Godzina pierwsza w nocy, patroluję z kolegą. W pewnym momencie słychać krzyki i płacze kobiet i dzieci – puszczone z białoruskiego pojazdu mającego zasięg kilka kilometrów. Niektórzy nie wytrzymują tego psychicznie. Ludzie są przemęczeni, mają mało snu, a do tego słuchają nagrań, które uderzają w ludzką psychikę…

Są u nas w kraju środowiska, które kupują tę „narrację” wytwarzaną przez białoruskie nagrania… Wymuszanie litości jest bronią, którą Białorusini skutecznie wykorzystują.

Tak. Zresztą – pomoc pomocą, ale część imigrantów zachowuje się agresywnie. Wieloosobowa grupa potrafi zapukać do mieszkańca pobliskiej wioski i zażądać jedzenia i wody. Wraz z nadejściem zimy zacznie się robić dużo gorzej. Kto wie, co mogą zrobić w takich ekstremalnych okolicznościach.

Jak układają się wasze stosunki z mieszkańcami okolic, które patrolujecie?

Są ludzie, którzy nam pomagają, są sceptycy i są też tacy, którzy pomagają imigrantom. Nie za darmo. Są tacy, którzy chętnie zarobią na tym, żeby imigrantów przetransportować do Niemiec. Przychodzą, udają wędkarzy – nam nie wolno zabraniać ludziom wędkować w Bugu – ale na nich nie wyglądają – dwa metry wzdłuż i wszerz, wielkie bicepsy, po czym wypytują nas, co my tu robimy, jakie są nasze metody działania i tak dalej.

Chyba powinno być odwrotnie. To wy macie prawo ich wylegitymować.

Tak, moglibyśmy ich zatrzymać i wylegitymować. Ale tamci … uciekli, zanim zdążyliśmy sprawdzić ich dokumenty. Wyglądali na przemytników żywego towaru.

Okoliczny taksówkarz po zainkasowaniu dwóch i pół tysiąca euro wiózł imigrantów do Niemiec, ale złapano go i udaremniono próbę.

Jak często pada między wami taka fraza jak: „To jest wojna” lub: „My na foncie?”

Prawie codziennie. Ciężko jest jednak nazwać konkretnie to, co się dzieje. Właściwie to nie do końca zdajemy sobie sprawę, o co naprawdę chodzi. Niektórzy z tego żartują, inni mówią, że to początek wojny.

To jest wojna. Wojna hybrydowa z użyciem broni D, czyli demograficznej; taka, jaką zastosowano przeciwko Europie w 2015 roku.

Na szczęście nie dzieje się to jeszcze na taką skalę, żeby można było porównywać. Jednak sytuacja jest niebezpieczna. Gdyby doszło do jakiejś tragedii, balibyśmy się używać broni – w myśl prawa polskiego trzeba najpierw oddać strzał ostrzegawczy w powietrze, a ostatecznie – na przykład w nogi. Boimy się, że gdyby do czegoś doszło, bylibyśmy potem oskarżani o przedwczesne użycie broni.

Z racji stanu wyjątkowego na granicy nie ma dziennikarzy. Czy jesteście z tego zadowoleni?

Osobiście nie robi mi to różnicy, ale cieszymy się, że nie ma tam TVN – u.

Jak oceniasz organizację i logistykę tego, co się dzieje?

Póki co cierpimy na niedobory ludzi, przez to chodzimy niewyspani; niektórzy narzekają. Jednak większość ludzi rozumie powagę sytuacji. Robimy, co możemy.

Jak konkretnie można wam pomóc?

Dużo mieszkańców okolicznych terenów pomagało nam, dostarczając drewna. W nocy jest mróz, nie możemy korzystać z drewna znajdującego się w lesie, bo operujemy na terenie parku krajobrazowego. Mamy pozwolenie od Straży Granicznej na rozpalanie ognisk z drewna dostarczanego przez miejscowych. Przynoszą nam też herbatę i dobre słowo, podnosząc tym samym nasze morale.

Mur na granicy: dobry pomysł czy nie?

Tak. Zdemontować mury można zawsze, ale stawia się je długo. Teraz on może dużo pomóc. Jest wręcz konieczny.

Gdybyś chciał przekazać coś Polakom – o czy przede wszystkim powinni pamiętać, kiedy myślą o obecnym kryzysie?

Że przede wszystkim robimy to dla nich. Do pewnego stopnia pomagamy imigrantom, ale jeśli będzie ich zbyt dużo, potem Polacy mogą zacząć potrzebować naszej pomocy.

 

 

 

 

 

]]>
https://myslkonserwatywna.pl/laserami-w-nasze-drony-wywiad-z-granicy-polsko-bialoruskiej/feed/ 0 28331
Sztajer: Głos w sprawie wypowiedzi dra Pawła Skrzydlewskiego https://myslkonserwatywna.pl/sztajer-glos-w-sprawie-wypowiedzi-dra-pawla-skrzydlewskiego/ https://myslkonserwatywna.pl/sztajer-glos-w-sprawie-wypowiedzi-dra-pawla-skrzydlewskiego/#comments Wed, 21 Jul 2021 20:57:48 +0000 https://myslkonserwatywna.pl/?p=27722 Mniej więcej od roku 2020 kolektywnie utraciliśmy wiarę w to, że kiedykolwiek nadejdą jeszcze jakiekolwiek sezony ogórkowe; bardzo szybko okazało się jednak, że ogólnoświatowe epidemie, wojny (byle w odległych zakątkach globu) i kryzysy gospodarcze to za mało, by miła pauza urlopowa mogła przestać istnieć. Zdecydowanym hitem sezonu ogórkowego AD 2021 jest burza medialna, jaką wywołała wypowiedź dra Skrzydlewskiego. Oczywiście, nie masz to jak wyczerpująca afera spowodowana czyimiś słowami spisanymi na szpaltach jakiejś gazety; w dobie wielkich przetasowań gospodarczych, upadku jednych mocarstw i wschodzenia drugich, przebiegunowania strategicznego – co może być istotniejszego niż czysto ideologiczne wzmożenie wywiadem na łamach bogoojczyźnianej gazety („prasy polskiej dla katolików”)? Jestem Polakiem i mam obowiązki polskie, więc przyjrzę się peryferiom polityki wewnętrznej, a osobliwie małej ideologicznej aferce, podgrzewanej we wszystkich lewicowych mediach, budzącej emocje od prawa do lewa. W końcu zawsze lubiliśmy pasjonować się wypowiedziami polityków i ich doradców, przetasowaniami partyjnymi, czyimiś oburzającymi słowami czy wyborami prezydenckimi, w których być może wystartuje Edward Śmigły – Rydz, podczas gdy w tle brzęczały roje nieciekawych zlepek informacyjnych, jak na przykład zastrzelenie austriackiego księcia w Sarajewie, rozpychanie się łokciami po mapie sąsiada niemieckiego czy radzieckiego i wiele innych. Voila, zaczynajmy więc!

Na wstępie chciałabym z niekłamaną powagą oświadczyć, że jeśli chcecie rzetelnie przestudiować materiał z antropologii filozoficznej czy metafizyki klasycznej, bohater afery medialnej dr Paweł Skrzydlewski jest najlepszą osobą, do której możecie się udać. Do dzisiaj pamiętam długie godziny spędzone w katedrze metafizyki na parterze najstarszego z KUL – owskich gmachów. Z jednej ściany patrzył na nas Albert Wielki, z drugiej – Mieczysław Albert Krąpiec, aromat starych woluminów i środka konserwującego drewno był nieco usypiający, a my wszyscy mieliśmy poczucie, że to, co zgłębiamy, jest tyleż archaiczne, co i uniwersalne i w jakimś sensie wiecznotrwałe. Niespieszna, uważna lektura klasycznych tekstów z komentarzem interpretującym je w duchu najkanoniczniejszej z kanonicznych metafizyk (nie mogło być inaczej pod tym podwójnym spojrzeniem ze ścian) to bardzo dobre ćwiczenie intelektualne – i mówię to śmiertelnie poważnie, bez odrobiny sarkazmu. Bardzo dobrze wspominam ten trening filozoficzny, tym bardziej, że prowadzącego wprost nie dało się nie lubić.

Wszystkie słowa – klucze o zapachu czcigodnej padlinki, na które z sępią zaciekłością spikowali dziennikarze Onetu, Gazety Wyborczej i Polityki, takie jak „cnoty” (a tym bardziej „cnoty niewieście”), „zdrowa antropologia” czy  „gruntowanie dziewcząt do cnót” są dobrze znane temu, kto choćby pobieżnie zajmował się kiedyś antropologią filozoficzną czy aretologią. Co więcej, brzmią w tych kontekstach zupełnie neutralnie. Nawet nie „właściwie”, „słusznie” czy „szlachetnie”, ale właśnie neutralnie, jako że przynależą do dyskursu filozoficznego i w tym kontekście ich znaczenie jest całkowicie klarowne. Pierwsze i najbardziej charakterystyczne dla  k o n t r o w e r s y j n e j  wypowiedzi słowo „cnota” – jeśli czyta się je poprzez pryzmat tradycji antycznej, oznacza stałą dyspozycję do czynienia dobrze, złoty środek pomiędzy nadmiarem i niedomiarem w dziedzinie ludzkich postaw. Jeśli czyta się je „ludowo”, czyli tak, jak jest odbierane powszechnie, kojarzy się z tą cnotą, którą można stracić w sianie na wiejskiej zabawie, i błyskawicznie odsyła do kontekstu obyczajowego, a w dodatku do najbardziej poruszającej serca, umysły i nie tylko dziedziny obyczajowości, czyli sfery seksualnej. There we go. Oto jesteśmy w tym miejscu, gdzie zarówno współczesna prawica, jak i lewica lubią spotykać się na udeptanej ziemi i Walczyć o Przetrwanie Cywilizacji, a tak naprawdę dywagować o czynnościach podpierzynowych i albo domagać się całkowitego zniesienia wszystkich obowiązujących kiedykolwiek kodów zwyczajowych dotyczących tej dziedziny (lewica), albo pisać zastanawiająco szczegółowe seksualne księgo talmudyczne (prawica).

Co ma z tym wspólnego wypowiedź Skrzydlewskiego? W gruncie rzeczy niewiele, poza tym, że jest sformułowana w sposób, który sprawia, że gdy kolektywna świadomość zabiera się do odkodowywania zawartej w niej treści filozoficznej, reakcja nieuchronnie i natychmiastowo będzie przypominać numer z mentosem wrzuconym do Coca – Coli. Podobny los (powszechnego niezrozumienia czy może raczej – złego zrozumienia) spotkał pojęcia „prawa naturalnego”, szeroko używanego zwłaszcza przez politycznych orędowników pro – life. W odbiorze przeciętnego człowieka, nieprzeszkolonego filozoficznie (bez znaczenia, czy jest on katolikiem czy nie), prawo naturalne oznacza ni mniej, ni więcej, jak tylko jakiś rodzaj „prawa natury”, czyli: większe zwierzę zjada mniejsze; kiedy pada deszcz, rzeka wylewa, a kiedy nie ma deszczu, szosa jest sucha i Sasza idzie suchą stopą. Gdy wkracza w to wszystko etyka, dochodzi do tego skojarzenie z zakazem wykorzystywania szeroko pojętej sztuczności, czyli artefaktów stworzonych za pomocą technologii (coś jak w „naturalnym planowaniu rodziny”). Rzecz jasna, jest to bardzo odległe od sposobu, w jaki „prawo naturalne” rozumieją teolodzy i filozofowie chrześcijańscy, ale przecież zawsze istniał i istnieć będzie pewien rozdźwięk pomiędzy językiem powszechnym (będącym jakimś konglomeratem pojęć związanych z tak zwanym zdrowym rozsądkiem, przeświadczeniami zaczerpniętymi z mainstreamowych teorii naukowych, nieco spłyconą i uproszczoną wersją pojęć oryginalnych etc.) a językiem specjalistycznym. Jest to całkowicie naturalne i należy powstrzymać się przed narzucającym się odruchem oburzenia i niezgody na ten stan rzeczy („Ależ trzeba tych wszystkich ludzi wyedukować! Plaga powszechnego niezrozumienia pojęć to jedna z przyczyn upadku naszej cywilizacji… etc”). Owszem, prawdopodobnie powrót do nauczania filozofii czy choćby porządnie opracowanej etyki w szkołach powszechnych nie wydaje się być złym pomysłem; rzecz jednak w tym, żeby nie mieć wygórowanych oczekiwań, gdyż w tym właśnie tkwi tak zwany błąd antropologiczny. Przy tym wszystkim nie sugeruję wcale, że „ciemne masy” muszą niestety w ciemnocie pozostać, a kaganek zbawczej wiedzy niesiony będzie tylko przez nielicznych.  Bynajmniej; tak samo jak nie każdy ma obowiązek znać się na spawaniu, biologii molekularnej lub fizyce jądrowej, nie każdy musi też wiedzieć, o co chodzi filozofowi, gdy ten mówi o cnotach.

Z tezami stawianymi przez Skrzydlewskiego można się zgadzać bądź nie. Jest też oczywiste, że statystycznie rzecz biorąc, czytelnicy „Naszego Dziennika” raczej się z nimi zgodzą, natomiast czytelnikom „Gazety Wyborczej” włosy zjeżą się na głowie ze zgrozy. Dla jednych i drugich mam (właściwie neutralną, choć może ona nastroić ich nieco melancholijnie) wiadomość: nie ma to najmniejszego znaczenia. Żyjemy w państwie demoliberalnym, więc już po następnych wyborach minister Czarnek i jego doradcy najprawdopodobniej odejdą w cień, a „Gazeta Wyborcza” będzie triumfalnie przepytywać pana X, doradcę ministra Y, na temat celów polskiej szkoły, a ten będzie opowiadał o tolerancji i transgenderyzmie. Środowiska prawicowe kolektywnie się spłaczą, tak samo, jak dziś uczyniła to lewica. Potem znów dojdzie do przetasowania i na stolcu ministra edukacji znów znajdzie się ideowy kolega ministra Czarnka. W międzyczasie zaś w polskiej szkole zmieni się realnie dokładnie nic (co właściwie nie jest dobrą wiadomością, ale być może nie jest też wiadomością najgorszą).

Problemem nie jest właściwie ani twarda prawica, ani skrajna lewica. Jest nim tak zwany środek, bardzo szeroki. Sympatyczna fraza „cnoty niewieście” zaś brzmi w jego odbiorze tak archaicznie, że kojarzy się wyłącznie z XIX – wiecznymi wyszywankami i edukacją panienek pod kierunkiem francuskiej bony. It’s all gone. To se ne vrati.

Kreśląca te słowa nie może o sobie powiedzieć, że jest inkarnacją cnót niewieścich, a jednak nie mam zasadniczo nic przeciwko temu, by w ramach dyskusji aretologicznych istniał dyskurs, który je promuje. Warto jednak trzymać się pewnej zasady, mianowicie: co dzieje się na akademii, zostaje na akademii.

Jako że wakacyjna pora i zapadający powoli cichy wieczór skłaniają do tego, by otworzyć jakiś płynny smakołyk. Obiecuję państwu zatem, że pierwsza miarka zostanie spożyta za zdrowie doktora Skrzydlewskiego; druga za pomyślne trwanie zasady what happens on uni, stays on uni, trzecia zaś i wszystkie kolejne – za szanownych Czytelników. Państwa zdrowie!

 

Agnieszka Sztajer

]]>
https://myslkonserwatywna.pl/sztajer-glos-w-sprawie-wypowiedzi-dra-pawla-skrzydlewskiego/feed/ 2 27722
Sztajer: Leprozorium. Niewiara w czasach zarazy https://myslkonserwatywna.pl/sztajer-leprozorium-niewiara-w-czasach-zarazy/ https://myslkonserwatywna.pl/sztajer-leprozorium-niewiara-w-czasach-zarazy/#respond Sat, 30 Jan 2021 05:46:43 +0000 https://myslkonserwatywna.pl/?p=26716 OSOBY DRAMATU

NEPOMUK

ANTONI

FLORIAN

MIKOŁAJ Z WILKIEM

FRASOBLIWY

ANKA

ROZALIA

MIETEK

WÓJT IGNACIUK

KSIĄDZ POCZWARKO

URZĘDNIK ZAŚWIATÓW

Oświadczam, że wszelkie podobieństwo do osób i zdarzeń rzeczywistych jest całkowicie przypadkowe, dramat zaś – oprócz niemal całkowitej utraty wiary, jaka dotknęła ludzkość – jest fikcją.

W szczególności zaś podobieństwo świątków, figur i rzeźb występujących w sztuce do świątków, figur i rzeźb stojących w kapliczkach na polskich rozdrożach jest najzupełniej przypadkowe i nie może stanowić podstawy do procesów o zniesławienie, ani też = zwłaszcza! – do żywienia ciężkiej, przechowywanej w zżartym przez korniki sercu urazy, bądź do braku przychylności.

Akt I

 

Scena I

            W obrębie żeliwnego ogrodzenia możliwie przypominającego balustradę, jaką są grodzone przydrożne kapliczki, siedzą NEPOMUK, ANTONI, MIKOŁAJ (obok niego kamienny wilk) oraz FRASOBLIWY. Część z nich jest wybrakowana (może brakować ręki albo nogi), mają szramy na twarzach i ciemne plany na ciele. Posiadają  n i e k t ó r e  symboliczne atrybuty swoich zwyczajowych przedstawień, ale nie nazbyt dosłownie. I tak na przykład FRASOBLIWY może być ubrany w chłopską koszulę i lniane spodnie, mieć półdługie włosy, brodę i blizny na rękach oraz przez większość czasu zajmować charakterystyczną pozę na kubiku drewna, nie powinien jednak mieć korony cierniowej ani śladów krwi – i tak dalej. Innymi słowy, postaci mają być zaakcentowane, ale nie – przebrane.

            W tle karawaka – morowy krzyż. Tło dźwiękowe przez kilka minut stanowi ‘Trauma’ N’to.

 

ANTONI w intonacji bardziej stwierdzającej niż pytającej

Ile tak jeszcze..?

 

Po dłuższej chwili milczenia

FRASOBLIWY w podobnej intonacji, ospale,

Ale co – ile ?

 

ANTONI

No, ile to jeszcze potrwa. Ta kwarantanna.

 

FRASOBLIWY wzrusza ramionami

A kto to wie…

 

MIKOŁAJ gładząc wilka po grzbiecie

Oby niezbyt długo, bo mały robi się głodny … wzdycha

Zresztą … co zrobią te bezpłodne kobiety beze mnie i mojego wilka? Co zrobią młodzi mężczyźni, koczujący w okolicznych szuwarach nad ranem, kiedy piękne, choć nieszczęśliwe Słowianki rozbierają się do naga, siadają okrakiem na wilku, gładzą go pod brzuchem, potem zaś wracają do domu, i dziewięć miesięcy później przynoszą do mnie śliczne dzieci z niebieskimi jak niebo nad Wołyniem oczętami … reflektuje się, że palnął głupstwo; wszyscy pozostali patrzą na niego jak na wariata

Przepraszam, przyzwyczajenie drugą naturą.

Wiem, wiem, że wcale tak nie było, a nawet gdyby było – to wszystko legenda, symulakra, dopowiedzenia podświadomości, przesądy, funkcja roli społecznej. Nie ma cudów. Boga nie ma.

Nawet trzymając się warstwy faktów – od osiemdziesięciu lat z górą nikt nie prosił mnie o narodziny dziecka. 

Wszystko zapomniałem. To było tak dawno.

 

ANTONI

Dawno, dawno.

 

 

MIKOŁAJ

Jeszcze kilka dni temu zrugalibyście mnie za pogłębianie naszej przypadłości, co?

 

Wzruszają ramionami.

 

MIKOŁAJ

To niechybnie znaczy, że choroba postępuje! Jest wam już wszystko jedno.

A mi – razem z wami…

Tylko wspomnienia, jeśli pojawiają się czasem, zdaje się – przynoszą reminiscencje zjawiska zwanego – wiarą.

Czym ona była? Zabijcie, nie pamiętam.

 

ANTONI

Powiem ci, pospolity Mikołaju cudotwórco (ostatni wyraz lekko szyderczo)

Ich legendy w nas wrosły. Opowieści, jakimi się karmili, żeby przetrwać śmiertelnie monotonny i śmiertelnie ciężki czas pomiędzy narodzinami a śmiercią, te opowieści w nas zostały.

Widzicie, kamienny czy drewniany świątek, zwykłe niebożątko wystrugane mniej lub bardziej sprawną ręką – jak może bronić się przed gwałtownym naporem wielkiej siły, starej i czcigodnej, stworzonej wielkim, kolektywnym, rozciągniętym na stulecia wysiłkiem – jak więc może bronić się przed Tradycją, przed Mitem?

Nie będę sądzić teraz moich wspomnień. Już dawno zawiesiłem sąd o moich wspomnieniach. Niech nie będą dobre ani złe, prawdziwe ani nieprawdziwe. Giną teraz w strumieniach zwątpień, ciemnieją im oczy w sceptyckich labiryntach … Mogę tylko wypowiadać je na głos; wypowiadać, zanim znikną. A bledną z każdą godziną …

I prawie pamiętam, pamiętam mgliście, że miałem przekonanie, jakobym odzyskiwał rzeczy zgubione. Że kiedy proszono mnie o to, aby znalazła się rzecz zaginiona, byłem władny wzbudzić ją jakby spod ziemi.

 

MIKOŁAJ

O co proszono?

 

ANTONI

O, to były zupełne błahostki.

 

MIKOŁAJ

Jak na przykład ..?

 

ANTONI

Chcesz, żebym ci powiedział? Żebyś mógł chwalić się zaraz, że miałeś barwniejsze życie? Ty i twoje gołe baby, i ten włóczęga! śmieje się z pogardą

Kto w ogóle wymyślił tak pokraczną parę – Mikołaja z wilkiem?

 

MIKOŁAJ

Nikt nas wymyślać nie musiał, przyjacielu.

Stworzyła nas siła, o której wspomniałeś sam przed chwilą. „Siła wielka, stara i czcigodna, stworzona wielkim, kolektywnym, rozciągniętym na stulecia wysiłkiem”.

Gwiżdże na wilka i gładzi go po grzbiecie

Wołk – tak na niego mówiono, bo cała moja czereda, to prawie sami Rusini. A zabobonni byli, że Jezu! No więc wołk był tam na długo przede mną. Pozostałość po kultach pogańskich, Wołk pod świętym, rozłożystym dębem, w sąsiedztwie bijącego źródła. Święty wołk na świętym miejscu.

Czekał na mnie całe stulecia, starszy i mądrzejszy. Do dzisiaj taki jest, i przez cały ten czas moi ochrzczeni poganie zwracali się bardziej do niego niż do mnie. Ja przy nim – kwiat do kożucha …

Starszy i mądrzejszy. Szanowano go bardziej niż mnie, bardziej się go bano i bardziej wierzono, z jednego prostego powodu: w swoim kamiennym wilczym ciele był całkowicie martwy i nieczuły, a więc dostojny jak kosmos, jak prawda o świecie.

Ja i moje małe cudeńka, moje półuzdrowienia i pobożne życzenia, moja błogosławiąca dłoń! Śmiech mnie bierze, kiedy teraz o tym myślę. Drewniane, naiwne oczy; ten wzrok, który aż się rwał, żeby każdego pogłaskać po duszy. Powiedzcie sami – czy można to szanować?

Rusin, Polak, grek, katolik, prawosławny, chłop czy szlachcic – z takiej samej gliny. Składa trybut swojej rozpaczliwiej potrzebie wiary w cud, swojemu własnemu życiodajnemu zabobonowi. Przychodzi, zaklina, pozostawia świętą wstążkę, obmywa się świętą wodą – bo wie, że musi. Musi, żeby nie zwariować.

A potem nadstawia plecy na to, co przyniesie mu jego zasmarkany los. I wie dobrze, że czary odprawione u stóp światka nic mu nie pomogą.

Wołk był obojętny. Nie pomagał nigdy. Był jak świat, jak kosmos, jak życie i śmierć. Bezwzględnie milczący. Racjonalny. A człowiek swoje wie. Nawet, jeśli tkwi w zabobonie, przeczuwa, że to jest proteza tylko, placebo na całkowite milczenie świata. Zabobon – to dla niego jak rozmowa z samym sobą skazańca w odosobnionej celi. Gada do siebie – żeby nie zwariować. Wie, że to szalone, ale chroni go przed większym szaleństwem. Tak, to całkiem racjonalne.

Ja byłem zawsze naiwny – i to cała rzecz.

I dlatego nikt, nikt w głębi duszy nie traktował poważnie mnie – tylko mojego wołka.

Mojego mądrego, obojętnego, zimnego jak noc towarzysza.

Chodź, towarzyszu, ogrzej mi stopy! Tyś jest zimny, ale ja jeszcze zimniejszy. Tyś jest zimny, bo kamienny; ja jestem zimny – bo co miałem ciepłego, uleciało. Skorki podrążyły oczy, farba zeszła płatami, straciłem swoje dziecinne i słodkie spojrzenie, a z nim uszła moja dusza! Ogrzej mi zgruchotane stopy, towarzyszu! podchodzi do wilka i kuca przy nim, gładząc go po grzbiecie

 

ANTONI

Tyś miał wilka. Dziwna para, przyznaję. A ja miałem – dziecko.

 

MIKOŁAJ

Dziecko..?

 

ANTONI

Tak, dziecko.

Mój trąd, drodzy, zaczął się od utraty dziecka. Dopiero później skradziono putta – stworzenia złośliwe i nieczyste, małą czeredę demonów; najpierw jednak skradziono dziecko, potem odpadła aureola, potem całkowicie zeszła ze mnie farba, straciłem kolory.

Do dziś pamiętam, jak było lekkie. A trzymałem je – o tak, na prawym ręku. demonstruje pozycję rąk, jakby podtrzymywał wyimaginowane dziecko.

Z tym, że kiedy przychodzono, to przychodzono nie do dziecka – do mnie.

Wyprosić zagubione w polu narzędzia, zakopany w niewiadomym miejscu w ogrodzie garnczek z rublami, zaginioną krowę albo świnie, paszport albo dokumenty. „Pomóż, Antoni, pomóż”.

 

NEPOMUK

Głód. Powietrze. Ogień. Woda. Wojna.

Tylko to pamiętam. „Od powietrza, głodu, ognia i wojny.”

A że głód, woda, ogień i powietrze morowe powtarzały się wciąż i wciąż, na rozdrożach i po wsiach rosły zastępy moich braci. Było nas więcej i więcej.

Każdy głód mija i każda woda się cofa, nim przyjdzie następna. Naturalnie. Wtedy karmiono mnie pochlebstwami, pęczniałem od wdzięczności. Przychodził nowy głód i nowa woda – stawiano nowego Nepomuka.

Głupi ludek.

 

MIKOŁAJ

Mniej, niż myślisz, bracie Nepomucenie.

 

NEPOMUK

Jak to?

 

MIKOŁAJ

Wspomnij na to, co powiedziałem o wołku.

Obojętnym wyrazem pyska, chłodem kamienia – budził respekt. Wszyscy doskonale rozumieli wyniosłą bezsilność mojego wilczego towarzysza.

Źle myślisz o swojej trzódce, jeśli sądzisz, że byli aż tak głupi. Dobrze wiedzieli, że oto nowy ogień, nowe morowe powietrze, nowa wojna … że to się wszystko musi stać.

 

NEPOMUK

Wiedzieli – więc o co prosili?

MIKOŁAJ

Prosili o rzecz nieziszczalną i niemożliwą. Inaczej nie da się żyć.

 

NEPOMUK

Jak można nazwać podobne samooszukiwanie się?

 

MIKOŁAJ

Można i trzeba, bracie Nepomucenie, nazwać je pięknie i heroicznie. Można i trzeba, mój kamienny bracie morowo – ogniowy, nazywać je nadzieją.

Koniec sceny I, gasną światła, w przejściu do sceny II słychać fragment „Traumy”.

 

Scena II

            Jak w scenie I, dodatkowo FLORIAN.

Osoby ze sceny I w tym samym położeniu, w ogrodzeniu brakuje jednego przęsła. Przez ten otwór wchodzi FLORIAN, nie ma jednej nogi, kuśtyka.

Uwagi charakteryzatorskie jak do pozostałych postaci, jednak dobrze, żeby miał hełm z pióropuszem i przynajmniej symboliczny fragment czerwonej szaty.

FLORIAN wyraźnie zdezorientowany

Co ja tutaj robię? Co to za rodzaj dziwacznego zgromadzenia?

Chryste Panie, Mikołaju Cudotwórco, święty Antoni … I Nepomucen tu jest!

 

WSZYSCY

Do usług.

 

FLORIAN

Co się dzieje? Straciłem nogę, owszem, ale cierpliwe drewno wiele znosi, dziesięć lat stałem w zakrystii bez tej nogi, czekając na lepsze czasy. Czy ja umarłem? Czy to jest jakiś rodzaj nieba dla sługi sług, drewnianego niebożęcia, gdzie ani kornik nie sięga, ani przemądrzały konserwator ze swoim ohydnie śmierdzącym ksylamitem? Czy ja dostąpiłem wiecznego zbawienia?

Wszyscy patrzą na niego dość obojętnie, osowiale i w sposób raczej wykluczający pozytywne rozwiązania.

FLORIAN

Dlaczego wszyscy milczycie? Chryste Panie, przemów do mnie!

Czy ja czymś uchybiłem, zbutwiały sługa boży? Grzeszne, niedobre drewno! Czy trafiłem na sąd?

Rzuca się na ziemię i usiłuje całować Frasobliwego po stopach, ale ten łagodnym, choć zdecydowanym ruchem się odsuwa. Florian patrzy zdezorientowany.

Trwa chwilę pełna napięcia cisza, potem zaś wszyscy (prócz Floriana) wybuchają śmiechem. Florian uśmiecha się niepewnie.

FLORIAN

Nie rozumiem …

Antoni podchodzi do niego, pomaga mu wstać i obejmuje ramieniem, poklepując rubasznie.

ANTONI

Bracie Florianie … Poczciwy, dzielny bracie Florianie. Witamy cię, Florianie, na naszej kwarantannie. Usiądź sobie, póki możesz, bo zła wiadomość jest ta, że z nogą nikt ci tutaj nie pomoże. Przepadło, to przepadło.

MIKOŁAJ

Nie licz na cuda

FLORIAN

Nie śmiałbym, czcigodny Mikołaju Cudotwórco.

ANTONI

Powiedz mi, dobry bracie Florianie, jakie to ostatnio pożary gasiłeś.

Florian myśli intensywnie, zamyka i otwiera usta.

 

ANTONI prowokacyjnie

Hę?

 

FLORIAN

No, ostatnio to, szczerze mówiąc – nie. Zacznijmy od tego, że … waha się

 

ANTONI

Że mianowicie..?

 

FLORIAN

Zacznijmy od tego, że ostatnio to większych pożarów w ogóle nie było. No trudno.

Wszyscy pozostali potakują, udając bardzo zaskoczonych.

 

ANTONI

Ach tak …

 

FLORIAN

To znaczy, może coś tam się paliło, ale – nie wiem jak u was, u mnie mieliśmy całkiem dobre układy z ochotniczą strażą pożarną. Bardzo sympatyczni ludzie. Jak czasem przyszli na plebanię, to … u, do rana nie wychodzili! No, za kołnierz nie wylewali, trzeba przyznać.

Ale i swoją robotę uczciwie robili, a jak był odpust, to nawet obnosili mnie w procesji dookoła kościoła … To znaczy, zanim straciłem nogę.

A nogę, notabene, straciłem właśnie podczas procesji.

Niósł mnie jeden, nie powiem, wczorajszy trochę. Wziął i upuścił, no trudno.

No i tak czekałem sobie w tej zakrystii, i czekałem.

 

 

ANTONI

No trudno.

 

FLORIAN

No trudno, trudno. Ale, trzeba przyznać …

 

ANTONI wchodzi mu w słowo

Ale powiedz mi, tak szczerze – kiedy zgasiłeś ostatni pożar?

 

FLORIAN

Kiedyś to całkiem często.

Co chwilę coś się paliło! rozmarzony Życie było prawdziwe – morowe powietrze, ogień, wojna. Potem wszystko jakby straciło wyrazistość.
A jaki pobożny był lud! Święty Florianie, ratuj! Święty Florianie!

Ciągle jeszcze jakbym słyszał ich głosy, pełne lęku i jednocześnie nadziei, głosy pełnej niezachwianej wiary w to …

 

ANTONI wchodząc mu w słowo

Lud był pobożny, a potem zaczął dzwonić po strażaków, którzy szybko gasili pożar. Dlatego całe wsie z przyległościami przestały ulegać spaleniu. Może właśnie dlatego przestali wołać cię na pomoc.

Ale chciałbym podrążyć, jeśli pozwolisz – kiedy zgasiłeś ostatni pożar?

Po chwili niezręcznego milczenia: Powiem ci. Ja odpowiem za ciebie.

Nigdy. Nigdy nie zgasiłeś żadnego pożaru.

Ale to nie jest tak, ze ja ci zarzucam kłamstwo. Nie, Florianie. To nie tak.

Tyś naprawdę u w i e r z y ł  we własne sprawstwo. Ty naprawdę masz wspomnienia o tym, jak walczysz z ogniem, jak unosisz dłoń nad huczącym żywiołem, żeby go uciszyć, żeby go zgasić, żeby się cofnął; i nagle nad niedopaloną wsią wstaje dzień, i drewniane domy jak kwiaty wypuszczają pędy i odbudowują się same, oplatając nieuchwytną, ciepłą przestrzeń domową drewnianą ścianą i słomianym dachem, i skrywając pod sobą ludzi wpatrzonych w ciebie z wdzięcznością, szepczących słowa modlitwy, które jak ciepły wiatr mile głaskały twoje zziębnięte, drewniane dłonie. Pamiętasz niejasno najmilszy ci zapach – zapach spalenizny, pogorzeliska – bo on przypominał ci o tej chłopskiej wdzięczności, która był jedyną namacalną rzeczą, którą posiadałeś.

Jak każdy z nas – żywe drewno albo kamień, drewniane oczy i drewniane dłonie, boleśnie konkretny kawał barwnego, pozłacanego drzewa – latami musiałeś funkcjonować w nieuchwytnych regionach metafizyki i czystego ducha. Musiałeś rozmawiać ze zmęczonymi lichtarzami w ciemne noce, wdychać ledwo ocierające się o realność kościelne kadzidło, wpatrywać się w martwe, puste oczy złośliwych aniołków, które obsiadły ambonę i pilastry.

Znamy to, mój drogi, wszyscy to znamy. Wszyscy mieliśmy tego dość. I wszyscy kochaliśmy ciepłą, ciężką i mięsistą chłopską wdzięczność. Czy nie tak było?

Spróbuj sobie przypomnieć jeden prawdziwy pożar, który naprawdę zgasiłeś sam jeden … Ty, drewniany świątek z bocznego ołtarza. Czy to nie jest niedorzeczne?

 

FLORIAN

 Wydaje mi się, jakbym z każdą sekundą zapominał coraz więcej. Jeszcze przed kilkoma chwilami potrafiłem wywołać w pamięci obraz wielkiego ognia, krzyk kobiet i mężczyzn, wycie zwierząt … ale wypowiedziawszy te słowa, już zapomniałem o tych obrazach, jeszcze chwila – a znikną, i nie będę miał pewności, czy to wszystko kiedykolwiek widziałem, a nawet – czy to powiedziałem …

 

ANTONI podchodząc blisko i nachylając się do ucha, szeptem

Bo tego nigdy nie było.

na głos Byłeś ty i twoja materia, zdana na własne pragnienia.

Materia pragnie materii, drewno pragnie ciepła, kamień pragnie czułości – i nic z tego nie wynika, nic się nie dzieje.

znów szeptem, gładząc roztrzęsionego Floriana po głowie

nic się nie dzieje, nic się nie dzieje…

krzyczy Okropne, ordynarne nic! Nic w niczym i nic przez nic innego!

 

FLORIAN pojmując grozę sytuacji

Koledzy, powiedzcie mi, co tu się dzieje i gdzie my właściwie jesteśmy?

 

ANTONI

Witaj w leprozorium, na kwarantannie.

 

FLORIAN

Leprozorium …

Koledzy, drodzy moi, nie jest z nami dobrze, ale żeby od razu – trąd?

 

NEPOMUK

Odpadnięte dłonie, mech na brodzie, robactwo w oczach … Brak głów, kończyn … Wszystko można sobie wytłumaczyć i zracjonalizować. To mówisz, żeś stracił nogę przez przypadek?

 

Odpowiada mu milczenie

 

Przypadek. Czas. Deszcz. Brak konserwacji.
A ja wam mówię: trąd! To jest trąd! Powolny, ale nieuchronnie toczący nas trąd – choroba rozkładu za życia.

Jakie życie ma świątek; kawałek drewna, kamień? Tylko takie, jakie tchnie w niego rzeźbiarz, i jakie podtrzyma w nim jego lud, mała trzódka, żywiciele.

Żywiciele – bo on jest pasożytem. Nie istnieje poza uniwersum szeptów, kwiatów, próśb, łez i pogwizdów idących i wracających na pole. Żywi się znaczeniem, jakie jest mu nadawane z zewnątrz.

Mój brat był odmiennej niż ja konfesji. Takie tereny, mieszane etnicznie. Jedno drzewo, dwa wyznania. Cierpliwe, ciepłe drewno, wyheblowane, pomalowane, całowane kilka razy na dzień ustami starych kobiet, jak barwna Eucharystia. Obstawiane wysokimi, smukłymi świeczkami, muśnięte tu i ówdzie złotem. Chłopska ikona.

W czterdziestym szóstym spłonął, jak wszystko inne. Razem z domami, ludźmi, zwierzętami. Zazdroszczę mu. Do końca zachował swoje znaczenie. Ogień i woda oznaczają zdrowie i czystość.

Nam pozostało powolne gnicie, procesy rozkładu. To nie czas – to brak żywiciela. Nie chodzi o brak dłoni, ale o to, że nie ma już kto jej dosztukować. Nie chodzi o mech na twarzy, ale o to, że nikt nie odgarnie liści i gałęzi. Nikt nie tchnie znaczenia w kamień i drewno.

 

FLORIAN

Dlaczego?

 

NEPOMUK

Nie wiem.

Może dlatego, że nic nigdy żadnego znaczenia nie posiadało.

 

FLORIAN

Dlaczego w takim razie przez tyle lat wydawało się, że stoi za nami coś, co nas wielokrotnie przewyższa? Dlaczego byliśmy symbolami znaczeń?

 

NEPOMUK

Co mówisz, przyjacielu? Ile z tego jeszcze pamiętasz?

 

FLORIAN

Coraz mniej, coraz mniej … chwyta się za głowę

N’to, Trauma

 

Scena III

            Jak w scenie II. ANTONI podczas swojego monologu przechadza się tam i z powrotem wewnątrz ogrodzenia, a wszystko wypowiada tonem wzburzonym, krzycząc.

ANTONI

            Hipoteza pierwsza – znaczenia, sensy i odniesienia symboli istniały, i to istnieniem niezależnym od czyjegokolwiek życzenia czy woli, ale z niewiadomego powodu, na skutek przedziwnych przekształceń świata, istnieć przestały. Tak jak cywilizacje, które trwały, a potem minęły; ich koniec wynikał zazwyczaj z setek skumulowanych, całkiem błahych powodów, których do dziś nie mogą się dogrzebać historycy. Dopiero potem owe przyczyny otrzymują zbiorcze etykiety, ale to wciąż tylko hipotezy robocze. Żadna z wielkich cywilizacji nie była w stanie odrobić tej lekcji, bo wszystkie ostatecznie upadły lub upadną. Dlaczego to samo nie miałoby się wydarzyć na innym poziomie – na poziomie znaczeń, sensów i rzeczy, do których sensy się odnoszą? Ponieważ jesteśmy emanacjami sensów odnoszących się do spraw wiecznych i ponadnaturalnych, takie właśnie rzeczy nas interesują. I być może – być może, powtarzam, to hipoteza – trafiliśmy tutaj na skutek upadku naszej cywilizacji, cywilizacji sensów i znaczeń spoza słownika przyziemnych dosłowności. Po prostu nie ma nas, nie ma dla nas miejsca, jak dla Sumerów w średniowiecznej Europie albo jak dla neandertalczyków w świecie miasta, masy i maszyny.

 

            Hipoteza druga: sensy, znaczenia i odniesienia symboli istnieją tak długo, jak długo wierzy w nie społeczność, która je wytworzyła, jak długo w jej krwioobiegu płynie kultura, która w jakikolwiek sposób je rozumie. Innymi słowami, są one w pełni zależne od ich twórców i doskonale względne, ale są, istnieją, i są utrzymywane przy życiu tak długo, jak długo ktoś jest w stanie je rozczytywać. Odbywałoby się tu więc swego rodzaju sprzężenie zwrotne, które polegało na tym, że – w kroku pierwszym, miejscowa ludność na podstawie wytworzonych tradycji stwarza, a następnie otacza kultem mnie, pana, pana i pana też; w kroku drugim zaś, niejako ożywieni przez znaczenia wytworzone przez Tradycję, oddziałujemy na kolejne pokolenia społeczności, stanowiąc bodziec do czynności kultyczno – religijnych. No, i jest jeszcze krok trzeci, w którym wszystko to eroduje z wolna i rozpada się, a my lądujemy tutaj. Społeczność dała – społeczność wzięła, powołała do życia pewne istności pozamaterialne oraz ich skromne, wyrażone w materii emanacje, miała też więc prawo je wygasić. A my, powtarzam, lądujemy tutaj, i to nie jest niesprawiedliwe, to nie jest niezrozumiałe, to jest po prostu konsekwencja zależności twórcy od stworzenia.

            Hipoteza trzecia: sensy, znaczenia i odniesienia symboli uosabiane przez nas nigdy nie istniały, wszystko to od początku do końca konfabulacja, a my jesteśmy żałosnymi totemami ignorancji i tragicznej pomyłki poznawczej. Chciałoby się więc rzec – w końcu przebywamy w miejscu, gdzie powinniśmy przebywać od zawsze!

            Hipoteza czwarta, ostatnia, przypadkowa i niedorzeczna, o której przypominam sobie teraz, w rozbłysku pamięci, we fleszu jakimś, w przepaści jakiejś, w niedoszacowaniu rzeczywistości: miałem tu, na ręku, dziecko; zgubiłem dziecko, wypadło mi z rąk, odeszło tam, skąd przyszło, nie pytając mnie o zdanie, i wszystko się skończyło.

            Co powiedziałem, zapomniałem. A więc – hipotezy są trzy.

            Co myślicie, moi towarzysze?

Po dłuższej chwili milczenia

FRASOBLIWY

            Nic nie myślimy.

ANTONI

            Nic nie myślicie – o żadnej z tych tez?

NEPOMUK

            Biedny Antoni, usiądź, uspokój się, ochłoń. Chyba, że chcesz przyspieszyć swój rozkład, proszę bardzo – emocjonuj się, myśl o rzeczach niebyłych, nieważnych, nieznaczących. Może odpadnie ci noga, może ręka, a może twarz z twoją zabawną półokrągłą łysiną rozpadnie się na pół? Nie pamiętasz, co sam mówiłeś o nadziei – czym ona jest?

 

ANTONI

W tym rzecz – lepiej jest pozbawić się jej raz a dobrze, niż wciąż i wciąż rozmyślać nad tożsamością swoich drewnianych, niezdarnych ciał.

Popatrz na siebie: naiwne, pociągnięte błyszczącą farbą oczy. Nie wiadomo, czy bez wyrazu, czy przeciwnie – wyrażające bezgraniczną ciekawość – to się czasem może pomylić. Czerwone policzki, powieki obwiedzione czarną kreską. Twarz zazwyczaj smutna, jakby zbierała wszystkie okoliczne troski.

Pytanie: czy to tylko barwny kawałek drewna?

Odpowiedź: bynajmniej – to kawałek drewna obarczony czyjąś nadzieją.

 

NEPOMUK

            Pytanie:  czego dotyczy nadzieja? Do czego sięga? Status wydarzeń możliwych jest niewiadomy, póki nie wejdą w realność. Każdy chciałby ziścić dla siebie życie możliwie najmniej obarczone cierpieniem.

Odpowiedź: nadzieja, którą byliśmy obarczeni, odnosiła się jedynie do chmury możliwości skroplonych pod niebem rzeczy przyszłych; hipotetycznych planów zdarzeń, minimalizujących ból doznany w czasie od narodzin do śmierci, w czasie jedynym dostępnym dla człowieka, bo czas –  to ostateczne uniwersum. Poza czasem nic nie istnieje.

ANTONI

            Rozpadasz się, przyjacielu.

NEPOMUK  patrząc na siebie

            Na to wygląda.

Siada z wysiłkiem i obejmuje kolana. 

FRASOBLIWY

            Pytanie: jaki jest związek pomiędzy nadzieją a ulgą w cierpieniu?

            Odpowiedź: tylko cierpliwe drewno wie, że cierpienie można jedynie przeczekać, i w tym zasadza się rdzeń nadziei.

FLORIAN

            Panie, ile my będziemy na to czekać?

 

FRASOBLIWY

            Ja czekałem więcej niż sto lat. Różnica między mną a wami jest taka, że mnie nikt nie oklaskiwał, nie śmiał się do mnie i dla mnie nie tańczył. Każdy na tą pylną, rozwidlającą się drogę za wsią przynosił tylko swój ból. Cały jestem zbudowany z bólu. Nie wzniosła mnie tradycja triumfu i wiary, ale ran i zwątpienia. Pytałeś mnie, bracie Antoni, co ja myślę o twoich hipotezach.

            A otóż i nic nie myślę, bo co może myśleć skaleczony nożem snycerskim, niepiękny i nieforemny kawałek drewna, z twarzą prymitywną i nabrzmiałą, ze stopami napuchniętymi jak u starej baby..? Co może myśleć drewno? Drewo nie myśli, zwłaszcza martwe. Jedyną moją żyjącą częścią, jedynym tchnieniem była rana tocząca żywicę – wspomnienie rosnącego, prawdziwego drzewa. Żywiczna rana, jedyna prawdziwa rzecz. Cały jestem nieprawdziwy, nie myślę, tylko absorbuję, przyjmuję w siebie. Do tego byłem stworzony, i to jedno potrafiłem: cierpliwe drewno, smutne drewno, całe bierne. Oni brali to za miłość. Odpłacałem im za tę miłość milczeniem, trwaniem, bezgranicznym przyjmowaniem. To było najwięcej, co mogłem zrobić. A oni tylko kochali i cierpieli, kochali i cierpieli, kręcąc się w kółku własnych nieszczęść. Nie znam się na tym zupełnie, nie wiem, jak to zakończyć, nie wiem, jak położyć temu kres. Nie miałem żadnej mocy, byłem zupełnie bezradny. Ale stałem się mistrzem bezradnego cierpienia – przyjmując, przyjmując bez końca.

 I wiem dobrze, że chociaż cierpienie nie jest treścią życia, to gdy przychodzi, rozrasta się i pęcznieje, aż przesłoni wszystko inne.

            Nadzieja to jedyny listek figowy, który chroni przed śmiercią – bo nie da się żyć z tym cierpieniem wypełniającym każdy zakamarek ciała, to jest żadną miarą niewykonalne. Widziałem i wiem, za każdym razem jest tak samo. Nadzieja, błogosławione placebo utrzymujące w istnieniu napuchnięty od cierpienia świat.

            Czekałem tam, poczekam i tutaj. A potem odejdziemy, znikniemy – być może. I to będzie zbawienie, bo jeśli nie ma istnienia, nie ma i cierpienia.

N’to, Trauma

 

Scena IV

            Podobnie jak w Scenie III. W centrum siedzą naprzeciwko siebie MIKOŁAJ z wilkiem i ANTONI, reszta postaci na uboczu.

 

MIKOŁAJ

            Nad głową miałem baldachim z ogromnych drzew – starych, bardzo starych dębów, po swojej lewej ręce – mojego wołka, starszego niż dęby, starszego niż chrześcijaństwo, a pod stopami miałem źródełko z niestrudzenie tryskającą z czarnej ziemi wodą. A dookoła pole, a w tych polach osady ludzkie. A ludzie nie byli jednej mowy, ani nie byli oni jednego wyznania. Wszyscy mnie kochali, a jeszcze bardziej mojego wołka, bo się po nim więcej spodziewali.

 

ANTONI

            A w dwóch okolicznych kotlinkach były dwie wsie. A w jednej wsi stał kościół z wysoką wieżą, na której swoje gniazda miały jaskółki. A w drugiej wsi stała cerkiewka podobna do ciastka z kremem, z baniami na dachu i marszczeniem gzymsów.

 

MIKOŁAJ

            A proboszcz z kościoła i batiuszka z cerkwi dobrze ze sobą żyli, i pod sklepieniami kasztanowców i modrzewi grali w karty, i popijali wino – na przemian cerkiewne i kościelne.

 

ANTONI

            Jedynym, co ich poróżniało, była dębowa skrzynka – skarbona na wilczym uroczysku, do której pielgrzymi i miejscowi wrzucali ruble i kopiejeczki, płacąc wilkowi za obietnice jego obojętnych oczu.

 

MIKOŁAJ

                        A z pieniędzmi szło się do Żyda, który zamieniał je na srebro i złoto. A było tego niemało. Sprawa tych dochodów musiała zostać jakoś rozstrzygnięta.

 

ANTONI

            Może – grą w karty?

 

MIKOŁAJ

            Może – pół na pół?

 

ANTONI

            Może – kto pierwszy, ten lepszy?

 

MIKOŁAJ

            Nie było łatwo. Rubelki i kopiejeczki z brzękiem opadały na dno, rozsadzały skrzynkę, a ludzie nie byli jednej mowy języka, ani nie byli oni jednego wyznania.

 

ANTONI

            A na wieży kościelnej mieszkały jaskółki, a cerkiewka była podobna do ciastka z kremem.

 

MIKOŁAJ

            A Żyd wymieniał rubelki i kopiejeczki na złoto i srebro.

 

ANTONI

            A  po kopiejkę i car się schyli, a po rubla nawet uklęknie.

 

MIKOŁAJ

            Co było robić?

 

ANTONI

            Było to 8 maja 1911 roku. Był prawosławny odpust i z cerkiewki podobnej do ciastka z kremem wyszła procesja, zmierzając prosto do Mikołaja cudotwórcy, a jeszcze bardziej do wilka, po którym więcej się spodziewano.

 

 

 

 

MIKOŁAJ

            Jednocześnie z kościoła o wysokiej wieży, na której swoje gniazda miały jaskółki, wyszli, śpiewając, katolicy. Szli, rzecz jasna, do Mikołaja cudotwórcy, a jeszcze bardziej do wilka, po którym więcej się spodziewali.

ANTONI

            Kurz wzbijał się na polnych drogach, po których siła ludzi zmierzała z dwóch stron do Mikołaja cudotwórcy i starożytnego wilka.

 

MIKOŁAJ

            A rubelki, a kopiejeczki, a Żyd zamieniał je na srebro i złoto.

 

ANTONI

            Co było robić?

 

MIKOŁAJ

            A  katolicy, dotarłszy na miejsce, poczęli odmawiać różaniec.

 

ANTONI

            A prawosławni, napierając z boku, od strony źródła, i trochę się niecierpliwiąc, poczęli śpiewać akafist.

 

MIKOŁAJ

            A katolicy na to, skończywszy różańce, zaczęli śpiewać godzinki!

Obydwaj wstają, mierzą się wzrokiem i wykonują zaczepne gesty w swoją stronę.

 

ANTONI

            Ne spywajty wże! Dajte i nam pomołytsia!

 

MIKOŁAJ

            Kochani, bracia katolicy, brońcie swojego świętego wilka i swojej świętej wody. Od was zależy, do kogo będzie należała. Jeśli zwyciężycie złe siły – sprawę wygramy. Inaczej …

 

ANTONI

            Wo imia swiatoj Bohorodycy. Byjte ich!

 

MIKOŁAJ

            Rozpoczęła się wówczas nieprawdopodobna wręcz masakra. Za pomocą feretronów, batów i sztachet tłukli się jedni z drugimi, kobiety brały się za włosy, dzieci drapały po twarzach. Płacz i lament niósł się po polach. Jak kopie krzyżowały się drzewca chorągwi. Rannych ładowano na wozy.

 

ANTONI

            A ludzie nie byli jednej mowy, ani nie byli jednego wyznania. A na wieży kościoła były jaskółcze gniazda, a cerkiewka była podobna do ciastka z kremem.

 

MIKOŁAJ

            Walka trwała ponad godzinę, i wołano: Zaraz okaże się, czyj Bóg jest mocniejszy!

 

ANTONI

            A rubelki, a kopiejeczki!

 

MIKOŁAJ

            Batiuszka złotym jak wschodzące słońce krzyżem raz po raz błogosławił swoich, organista wyśpiewywał hymny bojowe schrypniętym głosem, by dodać ducha katolikom.

 

ANTONI

            W  pewnej chwili zauważono, że od strony wielkiej rzeki nadciąga odsiecz. Byli to unici, greccy katolicy ruskiej mowy, którzy w chwili próby zdecydowali się opowiedzieć po rzymskiej stronie.

 

 

 

MIKOŁAJ

            Widząc, co się święci, batiuszka zawołał: „Ditunki, wtykajcie!” – i Rzymianie tym razem wygrali.

Zdyszani siadają w poprzednich pozach.

ANTONI

            To była pierwsza bitwa, ale nie ostatnia.

 

MIKOŁAJ

            Pierwsza, niewinna i nieszkodliwa, jak grzechy dzieciństwa.

 

ANTONI

            A potem zburzono cerkiewkę podobną do ciastka z kremem.

 

MIKOŁAJ

            A potem wywleczono przed plebanię księdza, i pod kościołem i jego wysoką wieżą z jaskółczymi gniazdami, wyłupano mu oczy i obcięto dłonie. Umierał długo i boleśnie.

 

ANTONI

            A potem nie było już wiosek w kotlinach. Wszystkie się spaliły.

 

MIKOŁAJ

            I nie było u kogo wymienić rubli kopiejeczek na srebro i złoto. Wszyscy się spalili.

 

ANTONI, MIKOŁAJ

            A kto to zrobił, kto?

            Ludzie nie byli jednej mowy, ani nie byli oni jednego wyznania.

N’to, Trauma.

 

Akt II

Scena I

Jak w akcie I, ANKA. N’to, Trauma.

Wchodzi ANKA ubrana w dżinsy – biodrówki, top odsłaniający pępek i letnie obuwie. Niesie sztuczne kwiaty – mogą być z wieńca pogrzebowego. Obchodzi ogrodzenie, w którym przebywają chorzy kilka razy, najpierw z rezerwą, potem przygląda im się coraz śmielej. Odrywa po jednym zeschłym, brzydkim i możliwie jak najbardziej kiczowatym kwiatku i rzuca wewnątrz ogrodzenia.

Chorzy rzucają się na każdy kwiat, wyrywają go sobie z rąk; wąchają go, czerpiąc z tego w sposób widoczny przyjemność, jak narkomani.

 

NEPOMUK

            Ależ  ja byłem głodny! Od kiedy tu tkwimy, ani razu nie jadłem.

 

FLORIAN

            A wcześniej? Nie mów, że nie przymierałeś głodem.

 

NEPOMUK

            Prawda. Rzadko się trafiało.

Anka rzuca kolejne kwiaty.

 

ANTONI

            Dawno się tak nie najadłem. Najgorsze były zimy.

 

MIKOŁAJ

            Maj – to były złote żniwa.

 

FLORIAN, NEPOMUK, ANTONI

            Było tak, było!

NEPOMUK oddychając głęboko, przytrzymując się za nozdrza znakiem przejedzenia

            Co to za dobra dusza?

 

ANTONI

            Dusza? Kolego, ja ciebie bardzo proszę, żebyś zaprzestał używania tej nomenklatury.

 

NEPOMUK

            Wszystko jedno – ktoś ją zna?

 

MIKOŁAJ

            Zdaje się, że ja.

Wszyscy patrzą na ANKĘ. Tymczasem ona siada na kubiku blisko ogrodzenia, tyłem do niego, a przodem do widowni. W czasie monologu może od czasu do czasu wyjmować pilnik i piłować paznokcie. Czasem zakłada nogę na nogę.

 

ANKA

            To było nasze ulubione miejsce. Obok tego wilka, znaczy. Ważne, że dość daleko od wsi – nikt nas nie widział, nikt się nie czepiał. Ja przyjeżdżałam rowerem, on też. I tam się spotykaliśmy.

 

MIKOŁAJ

            Tak, nie mam wątpliwości. To ona, znam ją.

 

NEPOMUK

            Od dawna cię karmi?

 

MIKOŁAJ

            Nie po to przyjeżdżała.

 

ANKA zapala papierosa

            Jak mówię „nasze miejsce”, czuję się najgorzej. Bo trochę nie wiem, czy jeszcze mogę tak mówić. Dla niego to już pewnie nie jest „nasze miejsce”. On pewnie o nim w ogóle nie myśli, a jeśli już myśli, to … Nie, nie chcę nawet sobie wyobrażać…

            To jest cholernie dziwne. W lecie jesteście razem i macie miejsce, które nazywacie „naszym”. „Nasze miejsce”, jak punkt na mapie. Tak jak jakaś Warszawa albo, nie wiem, Tokio. A potem przychodzi ta okropna końcówka lata, początek jesieni, i chociaż w Warszawie dalej jest Warszawa, a w Tokio dalej jest Tokio, to „nasze miejsce” to już nie jest „nasze miejsce”. Dlatego, że on przestał tak uważać. Jakie to jest … nie mogę, jakie to dziwne! I niesprawiedliwe! Gdyby wszyscy tak robili, to żadna mapa świata nie byłaby aktualna!

            śmieje się długo i głośno, ociera łzy

            Ja nawet nie pamiętam dokładnie, o czym tyle rozmawialiśmy. Ale siedzieliśmy tam godzinami. I wcale tak dużo nie piliśmy, ani nie paliliśmy. On czasami przynosił trawkę. Ale to nie było takie palenie jak na dyskotece albo na domówce. Jak odpalał  blanta, robiło się jakoś tak … uroczyście, jak w kościele. Wtedy rozmawialiśmy o innych krajach – gdzie można byłoby pojechać. To znaczy, gdzie moglibyśmy pojechać razem, on i ja. I zacząć nowe życie. Natchnionym tonem Nowe życie – nawet kojarzy się z kościołem, prawda? No więc dużo było o nowym życiu w jakimś innym kraju, daleko stąd. Ale nigdy nie pojechaliśmy wspólnie dalej niż na nasze miejsce. Tylko że … tylko że przez to, że mówiliśmy tyle o najróżniejszych zakątkach świata, czułam się jak gdyby … jak gdybyśmy przekraczali razem granice. Jak w prawdziwej podróży. Nawet jak kiedyś pojechałam do Włoch z mamą i siostrą to .. .to nie było takie niezwykłe i egzotyczne jak te nasze rozmowy. Kiedy gadaliśmy, czułam się bardziej za granicą niż wtedy, kiedy naprawdę tam byłam! Śmieszne.

We Włoszech wszystko było zwyczajne – niebo tak samo niebieskie, może piasek na plaży trochę jaśniejszy. Bary, kawiarnie, sklepy. Kłótnie ze starą i z siostrą. Nic niezwykłego. Pamiątki jakieś, stragany, korki. Faceci byli zajęci innymi dziewczynami, bardziej dojrzałymi, lepiej ubranymi.

Na naszym miejscu … może chodzi o to, że on patrzył tylko na mnie, i kiedy tak patrzył, naprawdę wierzyłam, że wyjedziemy do Kanady albo do Japonii, albo na Teneryfę. Zresztą wszystko jedno, żeby tylko patrzył tak jak wtedy… Byłam jedyną kobietą, jedyną kobietą na świecie, i mogłam być wszędzie, ale było mi wszystko jedno.

 

ANTONI

            A ty – pamiętasz, o czym rozmawiali?

 

 

MIKOŁAJ

            To są zawsze te same rozmowy. Nic się nie zmienia.

 

ANTONI

            Czyli rozważali emigrację zarobkową.

 

MIKOŁAJ

            Można tak powiedzieć, ale w sposób oczywisty nie o to chodziło. Skłaniałbym cię jednak do używania dawnej nomenklatury i myślenia w dawnych kategoriach. Ten redukcjonizm cię zubaża.

 

ANTONI

            Chcesz powiedzieć, że rozważali emigrację miłosną? Ostatnie dwa słowa z wyraźną ironią

 

MIKOŁAJ

            Ona raczej tak. Chyba chciała uciec od samej siebie, do niego – a potem razem w jakiś inny świat, o którym myślała, że jest gdzieś poza granicami.

            On chciał uciec od siebie do świata i myślał, że ona mu to ułatwi. Zresztą, jak się zdaje, przez małą chwilę naprawdę szczerze sądził, że jest w niej coś wyjątkowego, jakiś kawałek tego wytęsknionego świata do zdobycia.

            To jest zawsze ta sama historia. Ona szuka bezpieczeństwa wewnątrz, on – ścieżki na zewnątrz. Mijają się, oczywiście, ale przez tę chwilę we wczesnej młodości wpadają na siebie na tym skrzyżowaniu, i lądują spleceni ze sobą na trawie, liściach, pod dachem nieba, bardzo blisko siebie, bliziutko. A przynajmniej tak to wygląda z zewnątrz: blisko, bliziutko, intensywnie.

            Zmieniło się tylko jedno – kiedyś od razu pojawiało się dziecko, i skazywało ich na wspólną egzystencję aż do śmierci. Teraz łatwiej można tego uniknąć. Czy to wielka zmiana? Może, ale dla niej to nie ma znaczenia.

 

 

 

ANKA

            To naprawdę nie było tak, że my tylko … no wiecie co. Że my tylko uprawialiśmy seks. My naprawdę rozmawialiśmy. Tylko teraz już nawet nie pamiętam o czym. Ale to nie było takie … byle co.

            Pamiętam jedną rzecz bardzo dobrze, jedną rozmowę. To chyba było na samym początku lata, w czerwcu. Wtedy noce są takie krótkie, że prawie ich nie ma. Słońce zachodzi, przez chwilę jest ciemno, czuję na sobie jego ciało, rozkładamy kurtki, kładziemy się, a potem słońce nagle schodzi z drugiej strony. Ptaki nie milkną ani na chwilę. Wcześniej nie zwracałam na to uwagi, przecież jestem ze wsi, to dla mnie normalne, jak szum maszyny w fabryce albo radio grające w kuchni, ale wtedy do mnie dotarło – śpiewają cały czas. To ich okres godowy, szukają pary, budują domy. Krótka noc, a one maja gniazdo do zbudowania.

            I podczas jednej z takich nocy powiedziałam, że nigdy nie słyszałam tylu ptaków, tak głośnych. I że to jest lepsze niż jakikolwiek koncert, bo można się naprawdę skupić na słuchaniu. Nikt nie sprzedaje piwa w plastikowych kubeczkach, których potem wszędzie pełno, nie ma problemów z nagłośnieniem, nie nagabują cię pijani starcy. Że możemy być tylko we dwoje, tylko ja i on, i ten śpiew jest tylko dla nas.

            Ja normalnie nie mówię takich rzeczy – no wiecie, o ptakach, kwiatach… Raczej wyjebka na to, jestem ze wsi, to jest wszędzie wokół mnie.

            A on wtedy powiedział, że kiedyś zagra koncert tylko dla mnie. Grał na perkusji, trzymał ją w garażu. Słyszałam go kilka razy, jak gra, z innymi chłopakami. Był jeszcze gitarzysta i jeden taki debil od basów który nic, tylko gapił mi się na cycki.

            No i właśnie dlatego on chciał dać koncert tylko dla mnie – powiedział, że grałby jak szatan, godzinami, że włożyłby w to całą swoją energię. Że jestem tego warta. Nie wiem, tak sobie to zapamiętałam.

            chwila na otarcie łez

            Żeby się trochę podrażnić, powiedziałam, że wolę ptaki. A wtedy on zaczął je naśladować – wszystkie, które znał. Nie wiem, ile to trwało, ale to była najdziwniejsza noc w życiu. Pohukiwaliśmy jak sowy, darliśmy się jak indyki, skrzeczeliśmy jak sroki. Aż do zdarcia gardeł. Czy ktoś robiłby coś takiego, gdyby nie z miłości?

 

ANTONI

            Moi kochani, moi drodzy towarzysze. Oto właśnie porażka dawnej nomenklatury. Cokolwiek było powodem tej nocnej zabawy, czy było to tak potężne, żeby wywoływać największe słowa, żeby to nazwać?

            To zupełnie jak z duszą. Wielkie słowa, jeszcze większe pojęcia. Pojemne, rozpychające świat bytami bez pokrycia. Płodne, namnażające te byty, coraz więcej i więcej, większe i bardziej napuszone.

Oto, co zostało po miłości – płacząca dziewczyna. Niezbyt rozgarnięta.

MIKOŁAJ

            Nie mów tak, nakarmiła nas. To też jest produktem tej nocnej zabawy.

 

NEPOMUK

            Fakt. Ona tu przyszła z miłości. Przyszła ją wspomnieć, i nam coś przy okazji skapnęło.

 

ANTONI

            Przeceniacie ten fakt, braciszkowie. Trochę obcowania cielesnego z towarzyszącymi mu naturalnie szeptami, trochę dziewczęcych łez i przypływający na fali sentymentu pokarm dla kilku trędowatych, rozpadających się reliktów dawnych czasów. Tak wyglądają fakty, reszta jest nadinterpretacją.

 

MIKOŁAJ

            Cisza! Ona chce coś jeszcze powiedzieć!

 

ANKA

            Dlatego, że dużo rozmawialiśmy, ja myślałam, że to już będzie … naprawdę. Bo to nie tylko był seks. We wszystkich gazetach, w Internecie i w ogóle mówią, że jak z tobą rozmawia, to znaczy, że naprawdę cię kocha. I to jest prawda, to jest naprawdę. Więc zupełnie nie wiem, dlaczego … co poszło nie tak …

            Ociera łzy i zapala kolejnego papierosa

            Ale oczywiście to … też robiliśmy. No, wiecie.

On nie był moim pierwszym. Ani ja jego. Dlatego mieliśmy porównanie. I to była magia, to nie było tak zwyczajnie. Ja wiem, bo wcześniej … z tym kolegą mojego brata ciotecznego, który przyjechał do nas do wsi na Święto Szczupaka. Kilka razy. I to zupełnie co innego. Więc wiem, o czym mówię. Nie jestem puszczalska. Tamten mnie namówił. Tu sama chciałam. A teraz już nie chcę. I długo, długo nie będę chcieć.

            Jakiś kretyn na przystanku napisał „Bielecka daje pod wilkiem”, ale ja mam to gdzieś. Ja o tym nie myślę w ten sposób.

 

MIKOŁAJ

            Bracia, to jest dobra, czysta dziewczyna. Zawsze zabierali po sobie butelki, niedopałki, prezerwatywy. Jest tak, jak ona mówi. Jestem świadkiem, a świadectwo moje jest prawdziwe.

 

ANKA

            Nie mogłabym o tym myśleć inaczej. To była magia, nie można potem o tym opowiadać ot tak. Dobrze pamiętam pierwszy raz. To znaczy, mój nie pierwszy, ale pierwszy z nim. Nie planowaliśmy tego właściwie.

            W lipcu powietrze pachnie trochę inaczej, tak słodko. Na to też wcześniej nie zwracałam uwagi. Ale lipiec pachnie nocą inaczej niż czerwiec. Jak lipa albo jaśmin, i to jest bardzo piękny zapach.

            Tamtego wieczoru byłam strasznie zła. Było już przesądzone, że siostra wyjeżdża studiować do Warszawy. Nie tak się umawialiśmy. Miała jechać do mniejszego miasta, wtedy rok później i ja mogłabym dołączyć. Życie w Warszawie jest drogie, matki nie będzie stać, żeby ona tam studiowała, i żebym jeszcze ja mogła.

            Zapytałam, czy o to chodzi, i czy ona nie przeżyje bez tej swojej cholernej Warszawy. Matka zaczęła mówić, że kiedy jej gach się wprowadzi, niby będziemy mieć więcej kasy. Zapytałam, czy jest w stanie obiecać mi tak, tak jak tutaj stoję, prosto w twarz, że będę mogła za rok wyjechać z tej wiochy i pójść na studia tam, gdzie będę chciała. Kazałam jej obiecać, a ona na to, że nic nie będzie mi obiecywać, i szkoda, że ojciec nie żyje, bo by ze mną zrobił porządek.

            Przegięła, więc wydarłam się na nią, że dopóki ja tu mieszkam, nie będzie żadnego gacha, że ja go nienawidzę, nie zgadzam się i nie chcę. To nie była do końca prawda, bo ja nic do niego nie mam, nawet lubię go, tak po złości tylko powiedziałam. Żeby trafić w czuły punkt. To ona mnie jeb! – w twarz.

Chyba jasne, że trzasnęłam drzwiami i od razu wzięłam rower. I tak mieliśmy się spotkać, ale trochę później. No, ale jak zadzwoniłam cała zapłakana, od razu się umówiliśmy.

I już wiedziałam, że coś będzie.

Przez całą drogę pachniało powietrze. Jak dojechałam, właściwie nie chciało mi się już płakać, taka byłam zgrzana i zmęczona, ale on tak słodko na mnie patrzył, a powietrze tak ślicznie pachniało. Jak perfumy, ale nie taki szajs za parę złotych z kiosku, tylko takie naprawdę dobre. Matka raz dostała takie od gacha. Ja się od razu poznałam, bo ja mam gust do takich rzeczy. To, że jestem ze wsi, to nic – nie mogę mieć dobrego gustu?

No więc on patrzył i pytał się, co się stało, i nawet nie było mowy o graniu na perkusji, o tym, co w robocie, co w szkole, co u kolegów, co na gospodarstwie, co w tych jego grach komputerowych… Tamtego dnia naprawdę chodziło mu tylko o mnie. Tak długo patrzył mi w oczy, że zauważył, że na brzegu tęczówek mam takie jaśniejsze plamki.

Bo mnie zawsze trochę wkurzało, że gada i gada bez końca o tych różnych rzeczach, czasem wydawało mi się, że woli gadać o tym niż o nas. Ale wtedy – tylko ja i ja, tylko o mnie mu chodziło. I drzewa pachniały, jak szedł wieczór, to coraz mocniej.

I chciałam, żeby to tak trwało. No to zaczęłam mówić, jak nienawidzę tego gacha matki. Że go strasznie nienawidzę. Byliśmy wtedy tak blisko, nasze ciała, jak nigdy wcześniej, w takim jakimś innym, dziwnym znaczeniu. Nie odrywał ode mnie oczu, na czole, we włosach i w spojrzeniu miał czułość i współczucie dla mnie.

Wiedziałam, że muszę coś zrobić, i wtedy to się stanie.

I nie wiem, dlaczego, ale powiedziałam, że ja się gacha matki boję. Że cos mi zrobi. Chociaż to nie jest prawda. I teraz mi trochę głupio. Ale to nic. To musiało zostać powiedziane.

Wtedy bez słowa zanurzył się we mnie, nie odrywając oczu. Powoli. Chciałabym podkreślić, że na mnie ciągle patrzył. Ciągle.

 

NEPOMUK

            To też jest zawsze ta sama historia?

 

MIKOŁAJ

            Oczywiście, w różnych wariantach. Trochę romantycznej manipulacji i prostolinijność w skorzystaniu z okazji. Zawsze mniej więcej to samo, zmieniają się tylko szczegóły historii.

 

ANTONI

            Widzisz, sam przyznajesz, że nie ma w tym miłości.

 

 

 

MIKOŁAJ

            Tego nie powiedziałem. Ty z kolei, bracie, w swojej niewierze przeceniasz znaczenie tego słowa. To dość typowe dla agnostyków – zbudował sobie wielkiego chochoła i dzielnie z nim walczy. Tymczasem coś znacznie mniejszego, ale prawdziwego, umyka wam cichaczem. Lepiej słuchaj dalej!

 

ANKA

            Potem długo trzymaliśmy się za ręce. I już zawsze tak było – że jak seks, to potem leżeliśmy ze splecionymi dłońmi i oddychaliśmy głęboko. Z tamtym … kolegą brata … to zupełnie inaczej. Po seksie zapalał papierosa.

            No, to chyba dowód, że tym razem to było naprawdę! Nie potrafię tego inaczej wytłumaczyć.

            Następnego dnia wszystko było takie inne. Czułam … sama nie wiem, taką wdzięczność dla świata. Kupiłam kwiaty, zaniosłam matce. Przeprosiłam ją, a ona mnie. A potem pomyślałam, że temu świętemu tam, na uroczysku, też należą się kwiaty.

            Bo to jest święte miejsce. Możecie się śmiać, ale ja w to wierzę. Możecie mówić, że skoro takie święte, to dlaczego ja tam chodziłam na … no wiecie, na randki. Ale to się jedno z drugim nie wyklucza, tylko trzeba podziękować.

            Ten święty ma takie dobre oczy, tak samo jak on miał dobre, kochające oczy, przed tym pierwszym razem. Chociaż tak naprawdę to oczy tego świętego są najbardziej podobne do oczu gacha matki. Już mówiłam, że to jest całkiem porządny człowiek.

            No więc pojechałam sama, z kwiatami, i położyłam pod figurą tego świętego. Żeby jakoś podziękować. Kwiaty dla niego i dla wilka, na szczęście.

            Nikomu o tym nie mówiłam.

            Może to trochę głupie, ale – ciągle uważam, że to było potrzebne. Wypływało z jakiejś wewnętrznej konieczności.

Wstaje i znów rozrzuca kwiaty, chorzy łapczywie je wąchają. Potem odchodzi na bok, siada na kubiku, wyjmuje grzebień i lusterko, zaczyna rozczesywać włosy i poprawiać makijaż.

 

ANTONI

            Mówisz, bracie Mikołaju, że coś prawdziwego mi umyka.

 

 

MIKOŁAJ

            Tak twierdzę.

 

ANTONI

            No, to chyba to coś umknęło bardzo skutecznie, również samym uczestnikom wydarzeń… Umknęło na dobre i nie wróci.

 

MIKOŁAJ

            A czy ja powiedziałem, że ta miłość to coś więcej niż wiązka pragnień, jak strzała wymierzona w niewiadomy cel? Łucznik strzela na oślep, bo nie zna celu. A jednak wszystko to jest prawdziwe.

 

ANTONI

            Strzela i chybia.

 

MIKOŁAJ

            Tym razem.

 

ANTONI

            Rozumiem, że następnym razem wszystko będzie dobrze… Ale czyś ty sam nie powiedział, że to zawsze jest ta sama historia?

 

MIKOŁAJ

            Śmierć nie chybia.

 

ANTONI

            To chyba niezbyt dobra wiadomość.

 

 

MIKOŁAJ

            To najlepsza wiadomość.

 

ANTONI

            Skąd ten przypływ wiary?

 

MIKOŁAJ

            Zostaliśmy nakarmieni.

 

ANTONI

            Skąd ta pewność co do śmierci?

 

MIKOŁAJ

            Tylko nie buduj znów chochoła. Bo choćbyś zbudował największego, nie będzie on wystarczająco wielki, żeby oddać majestat śmierci i wielkość zbawienia, które ona za sobą pociąga.

 

ANTONI

            Powiedz nam, bracie, co tam się właściwie potem wydarzyło. Zaczniesz wówczas przynajmniej mówić o faktach.

 

MIKOŁAJ

            Nic, czego nie można by się było spodziewać.

 

ANKA

            Koniec lata. Drzewa przestały pachnieć, zły znak. Pola zamieniły się w rżyska, a wieczory zaczęły być naprawdę zimne.

            Na początku września strasznie zmarzłam, czekając na niego. To nie był pierwszy raz, ale zamiast mnie rozgrzać, zamiast dotknąć moich piersi, powiedział, że musi więcej czasu spędzać z chłopakami, przy perkusji. Że to nie może być tak, że jest na każde moje zawołanie. I że nie rozumie, dlaczego nie mogę przychodzić na próby zespołu. Że niby tam też będziemy spędzać czas razem.

            To chyba jasne, że musiałam się wkurzyć. Wyjeżdżał od października do Belgii do pracy na pięć miesięcy. Krzyczałam, że przed tym wyjazdem powinniśmy się więcej spotykać, że będę tęsknić, że jestem chyba ważniejsza, niż jakaś cholerna perkusja.

 

A on na to – przecież nie wezmę do Belgii ani ciebie, ani perkusji. „Jej też nie wezmę.”

            Jakby mnie z nią zrównywał. Wyobrażacie sobie? Nic, co się potem stało, nie było gorsze od tego. To było najgorsze.

            Chociaż zaraz potem dodał, że wszystko sobie przemyślał, że nie wytrzymamy tych pięciu miesięcy, że nie będzie mnie zatrzymywał, że musimy dać sobie czas.  Takie głupoty. Już podjął decyzję za mnie.

            Znienawidziłam go, ale tylko na chwilę. Za chwilę jego już nie było, był daleko, w Belgii, bez perkusji i beze mnie, a ja zostałam i miłość została, a nienawiść odeszła. Dziwne. Przez chwilę nienawidziłam wilka, i tego miejsca, i świętego. Ale to tylko chwilowo. Pomyślałam sobie, że to grzech.

            I nawet poszłabym się wyspowiadać, gdyby tylko jakiś grzech jeszcze przyszedł mi do głowy. To tak chyba głupio iść z jednym.

            Wyciemnienie, N’to Trauma

           

Scena II

FRASOBLIWY, ANTONI, MIKOŁAJ, FLORIAN i NEPOMUK w ogrodzeniu jak poprzednio. Wchodzi MIETEK z plastikową torbą. Ma wygląd typowego  menela. Siada na kubiku, wyciąga z siatki piersiówkę (daje się słyszeć głośny dźwięk butelek) i pociąga kilka łyków. Wyrzuca ją za siebie, trafia za ogrodzenie, wszyscy uchylają się. Butelka spada na ziemię i rozpryskuje się.

Po chwili NEPOMUK i MIKOŁAJ podchodzą zaciekawieni, podnoszą odpryski z ziemi i oglądają.

 

FRASOBLIWY nie ruszając się z miejsca

            Żytniówka mocna.

NEPOMUK

            Dobrze. Skąd wiedziałeś, Panie?

 

FRASOBLIWY

            Mógłbym powiedzieć, że to sprawa mojej wszechwiedzy. Spędzilibyście z braciszkiem Antonim długi czas na roztrząsaniu tej kwestii, co wszystkich nas zapewne by ubawiło i odprężyło. Ale że jestem cokolwiek znużony waszym zapałem do obciążania nas taką rozrywką, powiem po prostu, że znam tego człowieka i jego wybory konsumenckie.

 

NEPOMUK rozmarzony

            Szkoda, że nie przyniósł kwiatów.

 

FRASOBLIWY

            Poczekaj, a zobaczysz, że to może być lepsze niż kwiaty.

 

MIETEK wyciąga z torby kolejną butelkę i zaczyna powoli, niespiesznie pić. Podczas swojego monologu pociąga regularnie.

 

FRASOBLIWY

            Butelki, butelki i niedopałki. To znacznie lepsze niż nic. To strawa ostatnich kilkudziesięciu lat. Tylko on i jemu podobni przychodzili mnie nawiedzać i oto, co zostawiali.

Podchodzi do szczątków butelki, podnosi duży odłamek szkła i przygląda mu się.

            Drogi, trakty i szosy zmieniają swoje trajektorie. Miedze i granice ciągle się przesuwają. Ma się rozumieć, że to, co było rozstajem, w końcu przestało nim być. Ja i moja kapliczka znaleźliśmy się pośrodku niczego, ledwo było nas widać z szosy, i to z podłej, podziurawionej jak sito i do nikąd właściwie nie prowadzącej szosy. To, co kiedyś było rozchodzącym się na cztery strony skrzyżowaniem dróg, zarosło zagajnikiem.

MIETEK zwrócony twarzą do publiczności

            We wtorek pojechali my do miasta, do ZUSu, z papierami. Co się tam naczekali, ooo! W końcu pokazują nasz numerek z tej pikającej maszyny, że niby nasza kolej, podchodzę do tej kobity, mówię co i jak, kładę papiery.

            Ona zakłada okulary, patrzy, patrzy, ja się już denerwować zaczął, a ona – jak wół na malowane wrota gapi się na te papiery. Mało żem ze skóry nie wylazł.

            W końcu mówi mi, raszpla jedna, że wniosek źle wypełniony.

            Jak źle, mówię, jak źle, sam żem przecież nie wypełniał, urzędniki od nas z gminy wypełniały ze mną, no to jak źle? A ona, że źle i źle. Każe wrócić z nowym wnioskiem. Pani, a co ja będę do was po dziesięć razy latał, to kosztuje. Zdecydujta się. Jedne mówią tak, drugie siak.

            Wracam do siebie, pół dnia psu w dupę, do gminy już żem nie poszedł, bo po piętnastej było, zamknięte.

            Minęło parę dni, idę tam do nich, mówię co i jak, a oni mi na to, że mnie już widocznie renta nie przysługuje. I rób teraz co chcesz.

            A jeszcze matka jest. Matka emeryturę ma, ale się nie podzieli. O, co to, to nie! Jeszcze mówi mi: „do roboty byś poszedł”. A jaka tu robota? I przecież ja dźwigać nie mogę. Grupę bym miał, tylko – tylko brakowało. Ale gdzie tam, nie dali. A teraz jeszcze renty nie dali. I rób co chcesz. Szkoda słów na takie państwo.

 

FRASOBLIWY

            Synu, synu. Gdzie byłeś i co robiłeś przez te kilka dni pomiędzy wizytą w ZUSie a ponownym rozpatrzeniem wniosku?

 

MIETEK

            He?  A gdzie ja mogłem być. To tu, to tam.

 

FRASOBLIWY

            Gdzie byłeś i co robiłeś?

 

MIETEK

            Może u lekarza byłem. Źle z moimi płucami, z sercem, z krzyżem źle i z kręgosłupem. To ta służba zdrowia mnie tak załatwiła.

            Doktory – nasz doktor trzecią chałupę buduje. Dla córuni. Tłustej świni. Wychodzi ta córunia, dentystka, oczywiście też za doktorka, młodego doktorka. Wszystko to urządzone, postawione – za nasze pieniądze. Trzydzieści lat pracowałem – w ciężkich warunkach! Trzydzieści lat, za psie pieniądze! Renta się należy jak psu buda – ale nie, bo to wszystko na nich idzie. Ja wiem, co one tam mają w tych domach. Telewizory wielkie jak skrzynie, wanny na pół mojego dużego pokoju. W garażu – kwadratowy wóz. Za moje pieniądze wszystko!

 

FRASOBLIWY miękko

            Gdzie byłeś i co robiłeś?

 

MIETEK

            Nie wiem, pewnie matce pomagałem. A to drzewo porąb, a to dywany wytrzep, a to to, a to tamto. Całe życie tak. Nic dla mnie nie zrobiła, wszystko dla Rysiunia. Rysio to, Rysio tamto, dla Rysia dom i las zapisała w testamencie, ona myśli, że ja nie wiem. A Rysiunio ją w konia zrobił, urwał się do Niemiec jak tylko miał okazję, aż się kurzyło. Siedzi w enerdówku … a, prawda, to nie enerdówek już jest … ale siedzi w tym pierdolniku, zarabia pięknie i grubo, i wszystko pod siebie, dla siebie wszystko, i dla tej szwabskiej lampucery, co na niego poszła. Matka, o sobie to już nie mówię, ani jednej marki z tych jego zafajdanych pieniędzy nie zobaczyliśmy … a prawda, to nie marki już tam mają … ani jednej, a jego samego to już w ogóle nie. Kartkę na święta tyle co przyśle, a matka szczęśliwa wtedy, że oj!

            Mówię jej: ty głupia jesteś. Rysio cię w konia zrobił, a ty się jeszcze cieszysz? Zapisała mu dom, stara suka, ona myśli, że ja nie wiem.

            I całe życie: zrób to, zrób tamto, a wdzięczności – nic.

 

FRASOBLIWY

            Synu mój, gdzie byłeś i co robiłeś?

 

MIETEK

            Ty wiesz, Panie.

 

FRASOBLIWY

            Gdzie byłeś? Co robiłeś? Trzy razy mówiłeś, trzy razy nieprawdę.

 

 

 

MIETEK

            Ty wiesz. Jestem notorycznym kłamcą. O cokolwiek spytasz, powiem nie tak, jak było.

 

FRASOBLIWY

            Gdzie byłeś? Co robiłeś?

 

MIETEK

            Ty wiesz.

Wstaje na chwiejnych nogach, odwraca się do ogrodzenia, wskazuje palcem Frasobliwego, brzmi jak dobrze już pijany.

            Ty wiesz, boś Ty Bóg.

            Masz na głowie koronę i masz … koronę … i … chrzczony byłem, to wiem. U komunii byłem, u ślubu nie byłem, bo żadna nie chciała, do spowiedzi nie chodzę, bo tych oszustów nie lubię katabasów, jak doktorów, na tacę nie daję.

            Ale co wiem, to wiem. Tyś jest Bóg. Ty wiesz, gdzie ja byłem, co ja robiłem, bo Ty wszystko wiesz.

            Świat Ci tylko nie wyszedł. Boże. (ostatnie słowo brzmi jak obelga)

 

FRASOBLIWY

            Nie, synu. Nic z tych rzeczy.

            Wiem, gdzie byłeś i co robiłeś, bo cię widziałem. Byłeś tutaj. Zawsze jesteś tutaj i zawsze robisz to samo. To samo co teraz. Ty zawsze jesteś ze mną, i wszystko co moje, do ciebie należy.

 

MIETEK

            U komunii byłem, chrzczony byłem, na tacę nie daję, bo ich katabasów nie lubię. Jak doktorów.

 

FRASOBLIWY siada na kubiku. MIETEK podchodzi, z nabożeństwem odkłada reklamówkę pod stopy FRASOBLIWEGO, po czym siada u jego stóp i składa mu głowę na kolanach. FRASOBLIWY kładzie dłonie na jego głowie.

MIETEK ze spokojem i błogością

            Nie umiem powiedzieć nic, jak  było naprawdę. Wszystko przeinaczam.

            Otwieram usta, żeby powiedzieć prawdę – i mówię na odwrót.

            Ale u komunii byłem, chrzczony byłem, ślubu nie brałem, bo mnie żadna nie chciała, na tacę nie daję, a jak nie będą mnie chciały katabasy pochować, to pod Bożą Męką mnie zakopią na pagórku, koledzy będą przychodzić, chlapną co nieco za spokój mojej duszy. I wszystko.

 

NEPOMUK

            Panie! Czy on teraz kłamie, czy mówi prawdę?

 

FRASOBLIWY

            Robi to samo, co wszyscy, od kiedy pamiętam. Cierpliwe drewno i kłamstwa na temat cierpienia.

 

NEPOMUK

            Czy to znaczy, że ci wszyscy ludzie nigdy nie cierpieli?

 

FRASOBLIWY

            Wiem dobrze, że cierpieli, i cierpieli bardzo.

 

NEPOMUK

            Jak więc kłamali na temat swoich cierpień?

 

FRASOBLIWY

            Zawsze tak samo – cierpienie jest prawdziwe, opinie na jego temat – czysta iluzja.

do MIETKA

            Pocierp, tylko nic już nie mów.

            Im mniej słów, tym mniej kłamstw. Jedno, czego nigdy nie zrozumiecie, to własnego cierpienia. Mówię tak, bo sam go nie rozumiem.

Wyciemnienie, N’to.

 

Scena III

            Chorzy w zamknięciu jak w poprzednich scenach. Wchodzi WÓJT KRATIUK, człowiek o wyglądzie, jak to się mówi, „wczorajszym” – podkrążone oczy, włosy w nieładzie. Rozpięta pod szyją biała koszula, krawat, spodnie od garnituru. Rękawy koszuli podwinięte do łokci. Złoty zegarek na ręku. Siada na kubiku i chowa głowę w dłoniach. Chwila milczenia.

 

MIKOŁAJ

            Co to za człowiek? Znacie go?

 

NEPOMUK

            Jak zły szeląg.

 

MIKOŁAJ

            Twój żywiciel?

 

NEPOMUK

            Nie liczyłbym na nic. On nas nie nakarmi.

 

MIKOŁAJ

            Po co więc przyszedł tutaj?

 

NEPOMUK

            Przyszedł się wyspowiadać.

FRASOBLIWY

            Czyli jednak żywiciel. Brud, nieprzetrawione zło, szalona nieprzyzwoitość wypłakiwana po nocach – to jest najwyższa forma pokuty.

            Czy nie tym się właśnie żywimy? To była racja naszego istnienia, zanim psychoterapeuci otworzyli swoje gabinety.

            Czy tego człowieka nie stać na terapeutę? Dlaczego tu właściwie przychodzi?

 

NEPOMUK

            Bo o tym, co ma do powiedzenia, nikt nie może się dowiedzieć. To, mówiąc oględnie, sprawy dla prokuratury. A ona i tak jest tutaj najmniejszym problemem. Więc nikt, powtarzam, nie może się dowiedzieć.

            I nie dowie się.

            Mogę być głupi, prosty, za prosty na skomplikowane czasy. Ale mam kilka zalet – po pierwsze, jako kawał drewna jestem głuchy i ślepy. Świadek idealny.

            Po drugie jestem znany z dyskrecji. Nie rozpowiadam cudzych wstydliwych sekretów.

 

ANTONI

            Choćby cię topiono.

 

NEPOMUK

            Choćby mnie topiono.

           

ANTONI

            Kiedy zacznie mówić?

 

NEPOMUK

            Różnie bywa. Czasem musi najpierw długo pomilczeć. A czasem odchodzi bez słowa.

do WÓJTA    Panie Kratiuk, dzisiaj moi koledzy słuchają.

N’to, Trauma, wyciemnienie. Po zapaleniu światła scena taka sama: chorzy w ogrodzeniu i WÓJT na kubiku.

 

WÓJT

            Dwudziesty szósty kwietnia. Dwudziesty szósty kwietnia tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątego piątego roku. Wtedy wszystko się zaczęło. Codziennie żałuję, że ten dzień się przydarzył. Zapętliłbym czas na jakiejś innej dacie, na dwudziestym piątym kwietnia, żeby powtarzał się w nieskończoność, żeby jego jutro nigdy nie nastąpiło.

            Albo może mógłbym zapętlić czas na dniu mojego poczęcia, i udaremnić je, wyrwać z wnętrza mojej matki ten zarodek, tego raka o człowieczym kształcie? Bo to właśnie od tego dnia rozpoczęła się lawina zdarzeń, nieuchronnie prowadzących do dnia dwudziestego szóstego kwietnia.

 

NEPOMUK

            Determinista, jak przystało na miłośnika filozofii stoickiej.

WÓJT macha ręką.

 

WÓJT

            Prawdę mówiąc, nie dbam o filozofię stoicką. Zresztą, to ona właśnie mnie zgubiła.

 

NEPOMUK

            Zgubiła cię. Absolwent wydziału filozofii stołecznego uniwersytetu, wróciłeś tutaj z zupełnie bezużytecznym dyplomem, i wstydziłeś się. Wstydziłeś się, że tam, w stolicy, zajmowałeś się rzeczami wstydliwymi i zbędnymi jak piąte koło u traktora.

 

WÓJT

            Albo napój bezalkoholowy w barku lokalnego samorządowca.

Owszem. Przyjechałem jako pan magister – inaczej wtedy nie wypadało – ale gardziłem miejscowymi i jednocześnie wstydziłem się za siebie. Gardziłem nimi, bo widziałem, że podczas, gdy ja pisałem rozprawki o Marku Aureliusza, oni pozakładali biznesy, zainstalowali się w lokalnych strukturach partii pełną gębą i uczyli się polityki, czyli prawdziwego życia. Wstydziłem się za siebie z tego samego powodu – głównie dlatego, że mi się ten Marek Aureliusz podobał. Byłem wystraszony i zupełnie nie od tego. Marzyłem o tym, żeby zostać na swojej brudnej, ciasnej stancji na warszawskiej Pradze i dłubać w nikomu niepotrzebnych tekstach o szczęściu, jakie niesie ze sobą ataraksja i szlachetne zobojętnienie. Do tego się bardziej nadawałem. Byłem typową, ikoniczną wręcz pierdołą.

 

NEPOMUK

            A twoim nieszczęściem było to, że zamiast wrócić do stolicy i przynieść wstyd rodzinie, siedzieć za grosze na nikomu niepotrzebnym wydziale i pisać dalej rozprawki i rozmyślania, postanowiłeś nie zawieść nadziei klanu, pokładanych w tobie.

 

WÓJT

            Zrezygnowałem z koszul flanelowych na rzecz garniturów. Zamieniłem tanią kawę na gorzkie wódki – inaczej nie zostaje się samorządowcem. Zresztą wiedza na temat tego, kto z ważnych osób preferuje wódki kolorowe, a kto gorzkie, jak się okazuje – leży u podstaw sukcesu politycznego. Miałem go wkrótce odnieść.

            Po roku znałem już wszystkich i wszystko, oczywiście głównie dzięki ojcu, ale trzeba powiedzieć, że ten rok uczynił ze mnie rasowego polityka.

 

NEPOMUK  podchodzi do ogrodzenia

            Słodkie lata dziewięćdziesiąte.

 

WÓJT

            Słodkie, słodkie jak krew z rozgryzionej wargi.

            Słodkie jak kiczowaty film, gdzie naiwności jest dokładnie tyle samo, co brutalności.

 

NEPOMUK

            Znałeś człowieka, który miał sklep w mieście.

 

WÓJT

            Supersam, miejsce sprzedaży marzeń. Skończyły się puste półki i haki na mięso na smutnych, zimnych kafelkach; skończyły się puste półki tęskniące za towarami.

NEPOMUK

            Byłeś bystry; dostrzegałeś, skąd wieje wiatr.

 

WÓJT

            Zauważyłem, że skończył się czas opakowań zastępczych. To zabawne, ale kiedyś można było kupić – i to na kartki – konserwę opakowaną w papier podpisany jako „opakowanie zastępcze”. Kiepska sprawa, bardzo nieprzyjemne.

            Coś się jednak zmieniło. Opakowania stały się wszystkim. Ktoś otworzył drzwi na zachód i zostaliśmy zalani wielką falą błyszczących, szeleszczących, kolorowych opakowań. W środku mogło być nawet gówno – nieistotne.

 

NEPOMUK

            Zapragnąłeś dwóch nowych rzeczy naraz.

 

WÓJT

            To prawda. Zakładając biznes – stając się właścicielem supersamu, świątyni handlu, miałbym w zasadzie w kieszeni stanowisko wójta.

            Nikt tak jak dobry biznesmen nie potrafi zadbać o ludzi, uszczęśliwionych swoją małą świątynką, przepustką do nowoczesności.

            Postawić sklep, dać każdemu po balonie i długopisie, a potem patrzeć, jak wyposzczeni latami szarzyzny rodacy przychodzą po gówno w kolorowym opakowaniu…

 

NEPOMUK

            Znałeś ludzi, którzy znali ludzi.

 

WÓJT znów przysiada i chowa twarz w dłoniach.

 

NEPOMUK

            Nic się nie martw, mój drogi, kochany. Przez tę część historii przejdziemy najłagodniej, jak tylko się da. Otrzyj oczy, zamknij oczy, odpręż się, najlepiej śpij.

WÓJT

            Nie mogę. Nie zasnę.

 

NEPOMUK

            Nie spałeś też tamtej nocy.

            Z dala od miasta i poza wsią, niebo było czarne i niedoświetlone, i widać było dokładnie gwiazdy na nim i księżyc. Jak szpile, jak sztylety. Był późny kwiecień i już pachniały kwitnące drzewa, ale tyś nie przyszedł podziwiać gwiazd ani sycić się aromatem kwiatów.

 

WÓJT wciąż z głową w dłoniach, niewyraźnie

            Nienawidzę ich zapachu.

 

NEPOMUK

            Daleki odgłos silnika – coraz bliżej – coraz bliżej. Czekałeś cierpliwie.

            Podjechali bliżej. Wysiedli z auta. Chciałeś mieć takie auto. Było piękne i niedrogie – jak na swoją klasę.

 Podeszli i przywitaliście się, podając sobie ręce. Na rękach mieli zegarki, ty też chciałeś mieć taki zegarek. Zrozumiałeś, że apatia, którą chciał osiągnąć Marek Aureliusz, jest niemożliwa do osiągnięcia, może w jakimś innym życiu, ale nie tu. Nie w świcie kapitalizmu, kiedy trzeba chwytać szansę.

            Poznaliście się, używali pseudonimów. Gratulowałeś sobie, żeś znał człowieka, który ich zna.

 

WÓJT

            Tak się wtedy załatwiało interesy.

 

NEPOMUK

            A jakże.

            I tą ciemną nocą, przy ostro świecących gwiazdach, obiecali, że nie ściągną haraczu od twojego sklepu w zamian za pewną drobną przysługę, kiedy już zostaniesz wybrany wójtem.

WÓJT

            Naprawdę była drobna.

 

NEPOMUK

            I to właśnie zmyliło twoją czujność.

            Co ty, płaczesz? Mój drogi, kochany, uspokój się, nic się jeszcze wtedy nie zdarzyło. Kiedy odeszli, odjechali, gwiazdy tak samo migotały na czarnym niebie, a tyś odszedł uspokojony i pewny.

            Co zdarzyło się złego, nie pamiętaj, zapomnij! Mój drogi, dość zmartwień na jedno życie! Śpij.

 

WÓJT

            Nie mogę…

Układa się na ziemi, przy ogrodzeniu, i próbuje zasnąć, ale bezskutecznie. Przewraca się z boku na bok i miota się, jakby miał duże trudności z zaśnięciem.

Nie wstając i nie otwierając oczu kontynuuje, jakby ze środka złego snu:

Przy dobrych wiatrach, raz zostawszy wójtem, zostaje się nim na dobre. A ja byłem niesiony bardzo dobrą, przyjazną falą.

Płynął rok za rokiem i to już nie ja uczyłem się, kto pija jaką wódkę – nie, to znajomość moich preferencji stanowiła być albo nie być dla młodszych, aspirujących. Tak to szło, całkiem dobrze. Całkiem – dobrze …

 

NEPOMUK

            Aż dopokąd nie zechcieli spotkać się z tobą znów. I ze mną.

 

WÓJT

            I znowu była wiosna, strupy gwiazd na podziurawionym, dziobatym niebie. Powiedzieli – po starej znajomości taki a taki procent z inwestycji gminnych. Ja na to – panowie, chciałbym, ale to nie mój folwark. Ja tym tylko zarządzam.

 

NEPOMUK

            A oni tylko patrzyli na ciebie, i chociaż nie widziałeś dobrze ich wzroku w tej ciemności, spadł na ciebie ogromny strach, zacząłeś się śmiać, a twoje dłonie były spocone. I oni się śmiali…

 

WÓJT wciąż na leżąco, przez sen, śmiejąc się nerwowo i nieszczerze

            Panowie, tamto było jednorazowe … Bardzo dobrze wspominam współpracę, ale jesteśmy kwita. Bo jesteśmy kwita, prawda? Panowie koledzy…

 

NEPOMUK również śmiejąc się nieszczerze

            Jesteśmy, oczywiście, oczywiście … Ale szkoda by było przerywać taką piękną współpracę. I to nie w logice długu należy ją rozumieć, ale w logice honoru.

            Śmiertelnie poważnie

            I tego nie nazywam propozycją.

            Jeśli się namyślisz, prowincjonalny psie, co zarobił pierwsze kilkaset tysięcy i sądzi, że jest panem świata, bądź tu za tydzień.

 

WÓJT

            A za mną stało prawo, za mną stała racjonalność. Namyśliłem się, nie przyszedłem. Przez ten tydzień próbowałem wrócić do Marka Aureliusza, ale litery były martwe, przestały składać obietnicę… Nie było mnie tam, kolejnej nocy, na rozstaju dróg za wsią przy figurze…

 

NEPOMUK

            Ich też nie było. Oni już dobrze wiedzieli, co trzeba było robić.

            Nie bawili się w ograne tricki z filmów gangsterskich – nie zastrzelili ci psa i nie podrzucili jego truchła pod drzwi, nie puścili ci z dymem altanki w ogródku. Przeszli do konkretów.

WÓJT wstając, ale wciąż z zamkniętymi oczyma

            Czekali na Anitkę na parkingu, pod jej uczelnią, w Warszawie. Tam widziano ją na pewno po raz ostatni.

 

NEPOMUK

            Biała furgonetka, wszystko zdarzyło się bardzo szybko. Wiadomość o tym, ile trzeba zapłacić, dotarła do ciebie następnego dnia.

 

WÓJT

            Wiedziałem wtedy, uświadomiłem to sobie z przerażającą jasnością, że każda minuta studiowania stoików była stratą czasu. Że ci ludzie nic nie wiedzieli o życiu, że nigdy nie żyli; że są zwodzicielami, kłamcami, oszustami. Niczego w życiu tak wówczas nie żałowałem jak tego, że kiedykolwiek poświęciłem na to wszystko czas.

 

NEPOMUK

            I znów się spotkaliśmy, mój drogi, kochany. Pod dziobatym niebem.

 

WÓJT

            Lata dziewięćdziesiąte, słodkie jak krew z przegryzionej wargi.

 

NEPOMUK

            Ikona czasów, prawie przerysowana – pliki banknotów, powiązane gumkami recepturkami w torbie, torba w twoich drżących, spoconych dłoniach.

 

WÓJT

            Po dwóch dniach – znów to samo. Jeszcze raz. Trzy razy więcej.

            Nie jestem złodziejem, ale naturalnie nikt nie dysponuje od ręki takimi pieniędzmi. Pożyczyłem je od podatników. Nigdy nie spłaciłem. Ludzie na moich stanowiskach robią jednak takie rzeczy regularnie, i to bez porwanych córek w tle.

            Wybaczyłem to sobie.

NEPOMUK

            Ale nigdy nie wybaczyłeś sobie tej pierwszej nocy, pierwszego kroku w mlecznych chmurach, pierwszej umowy. Nie wybaczyłeś sobie dźwięku silnika, kroków po żwirze. Ani studiowania stoików.

 

WÓJT

            Nie wybaczyłem ci twojego idiotycznego wygięcia i chciałbym, żebyś to wiedział. Dlaczego zawsze rzeźbią cię tak, jakobyś miał zwyrodnienie kręgosłupa? Nie wybaczyłem ci oczu twoich, wyłupiastych, i tego, że tak głupio sterczysz na tej drodze, zajmujesz miejsce, rozpychasz krajobraz swoją świętością, swoim sakrum wioskowym i niepojętym, a jak przyjdzie co do czego – jesteś bezużyteczny, nikomu niepotrzebny, jesteś martwy i milczący jak stoicy.

 

NEPOMUK

            Wybacz mi, mój drogi, mój kochany. Wybacz i pamiętaj, że ja przynajmniej nie udzielam dobrych rad.

 

WÓJT

            To przemawia na twoją korzyść, chochole.

 

NEPOMUK

            A wygięcie moje – może to artretyzm, a może ten, kto mnie wyrzeźbił, sam nie wiedział, czy mam ciążyć ku ziemi, czy ku temu niebu dziobatemu, na którym kwitną strupy gwiazd. I wiedział może w swojej przerażającej wiedzy, że mówienie o wielkiej tajemnicy i o pocieszeniu jest bez sensu, bez treści. I tak mnie pozostawił w spazmie, w paroksyzmie.

 

WÓJT

            Mniejsza o to, chochole, nie o ciebie tu chodzi.

 

NEPOMUK

            Anitki nie zobaczyłeś już – ślad po niej przepadł.

WÓJT

            A mówiono różnie – że jest wideo, na którym ją torturują. Że widział ją ktoś, gdzieś, potem – w Berlinie, w Koszalinie, w Hiszpanii nawet.

            Policja, detektywi, gazety, plotki.

Nie mogę spać!

Kładzie się na ziemi, zatyka uszy.

 

NEPOMUK

            W dniu, w którym zaczęto mówić o możliwych torturach, żona zabrała resztę rzeczy i ostatecznie wyjechała.

 

WÓJT

            Nie mów, ja nie słucham!

 

NEPOMUK

            Kochany, nie zadręczaj się. Spróbuj zasnąć.

 

WÓJT

            Nie mogę. Odbierasz mi zdrowy sen. Nienawidzę cię, przysięgam, nienawidzę. Denerwujesz mnie swoim półistnieniem.

 

NEPOMUK

            Nie mogę zaprzeczyć, że jestem winny wszystkiego, o co mnie oskarżasz. Mój drogi, mój kochany – nie mogę nad tobą roztoczyć żadnej opieki, odpowiedzieć na żadne z twoich pytań, nie mogę ci pomóc.

 

WÓJT

            Nie oskarżam cię o nic. Po prostu cię nienawidzę. Czystą nienawiścią, bez żadnych uzasadnień. Za to, że istniejesz. I tym biorę odwet na Marku Aureliuszu, Senece, Lucjuszu Anneuszu i wszystkich tych dziadach, którzy nie pojmują, jak i po co można darzyć kogoś tak szalonym, wybujałym i nieuzasadnianym uczuciem.

            A właśnie, że będę! Będę sobie nienawidził, będę się przejmował, będę nie spał po nocach, i co mi zrobicie! Ha! Mam do tego pełne prawo! Mędrcy z dystansem do świata … Banda symulantów na garnuszku bogatszych od siebie. Was kazałbym zamknąć w bunkrze z takimi typami jak Masa albo Słowik. Tam może byście pokazali, na co was stać.

 

NEPOMUK

            Do dziś nie znaleziono ciała Anity.

 

WÓJT

            I to właśnie, nic innego, sprawia, że codziennie mam ochotę się zabić.

 

NEPOMUK

            Jestem ci bezużyteczny, oprócz tego, że możesz mnie nienawidzić.

 

WÓJT

            Powiedziałeś prawdę.

 

NEPOMUK

            Jest jeszcze jedno.

 

            Najbardziej prawdopodobny koniec Anity to dno Wisły, wiesz o tym.

 

WÓJT

            Wiem o tym, chochole. Codziennie modlę się, nie do Boga co prawda, sam nie wiem do kogo, bo wszyscy mnie już zawiedli, ale modlę się o tę Wisłę. Woda i spokój – to jest dla niej najlepsze. To myśl najbardziej do zniesienia.

 

NEPOMUK

            Woda i spokój. Dobrze powiedziałeś.

            Jest taka hipoteza mojego wygięcia, inna niż rozdarcie metafizyczne. Jeśli pozwolisz, mój drogi, kochany – to może być od tej historii z Wełtawą i mostem. Zapewniam cię, ze tylko jedna chwilka jest nieprzyjemna, a potem – woda i spokój. Jak na wakacjach.

            Tyle mogę dla ciebie zrobić.

 

WÓJT

            Jest coś przewrotnego w tym, że jednak potrafisz mnie pocieszyć. Ale ja cię dalej będę nienawidził, dobrze? To jest wszystko, co ja z kolei mogę zrobić dla ciebie.

 

NEPOMUK

            Dobrze, mój drogi, kochany. Jeśli tego ci trzeba – dobrze…

N’to, Trauma.

 

Scena IV

            Osoby jak poprzednio. WÓJT z boku, opiera się o ogrodzenie. Wczorajszy, wymięty i zmęczony.

 

NEPOMUK

            Jesteś tu znowu, mój złoty. Nigdy mnie nie zawodzisz. Inni odchodzą i nie wracają, ale ty zawsze jesteś. Cichy, skupiony i pełen nienawiści. Na ciebie zawsze mogę liczyć.

 

WÓJT w czasie monologu przechodzi do przodu, siada, a wreszcie kładzie się

            Przychodzę i będę przychodził, w nadziei, że jakimś cudem, wbrew nadziei, powtórzą się tamte noce.

            Wbrew nadziei, bo wiem, że moi wybawcy albo odsiadują wyroki, albo siedzą za granicą, albo przebranżowili się, ulegalnili i ani myślą narobić sobie kłopotów.

            Irracjonalnie czekam tutaj na zwielokrotniony dziwną jakąś akustyką szum silnika, kroki na żwirowej ścieżce. Czekam na nich.

NEPOMUK

            Na co ci oni, mój drogi?

 

WÓJT

            No tak. Naturalnie tego nie rozumiesz.

 

NEPOMUK

            Opowiedz mi o tym. Chcę zrozumieć. Skoro jesteśmy tutaj, ty i ja, znowu my razem w tym miejscu, mój drogi, co masz lepszego do roboty niż – opowiedzieć?

 

WÓJT

            Chochole kamienny, chyba nawet ty musisz rozumieć mechanizm ulgi po bólu. Chyba nawet ty musisz wiedzieć, że przejście ze stanu głodu do stanu sytości, ze stanu pragnienia do stanu nasycenia, z zimna do ciepła, ze skwaru do cienia, z bólu do jego braku – to jest warte więcej niż każda przyjemność. To jest fala czystego dobrostanu; dużo bardziej magnetyczna i uzależniająca niż dalece przereklamowana rozpusta, pijaństwo, obżarstwo i inne płoche rozrywki, przed którymi wy, święci, tak bardzo drżycie, że ze strachu przed nimi wolelibyście zamienić życie ludzkie w piekło.

            Otóż błąd: rozpusta jest nużąca, a wszystkie inne grzechy główne same zamieniają egzystencję w piekło, znacznie szybciej i bardziej dotkliwie, niż wam się wydaje, ale – co możecie o tym wiedzieć. Wy, święci i stoicy, jesteście jak dziewice – wyobrażają sobie one o rozkoszach alkowy Bóg wie co i myślą, że zachowując się w stanie nienaruszonym, czynią jakieś bohaterstwo. Bohaterstwem jest żyć życiem człowieka związanego w świecie, z całym jego brudem, śluzem, śliną i krwią, i nie sczeznąć z nudów i z bólu.

            Tylko jednego szukamy – tego wielkiego jak ocean, choć zawsze cofającego się o krok od nas uczucia ulgi, kiedy kończy się ból i świta brak bólu, kiedy kończy się głód i zaczyna się sytość. I nigdy go nie dostajemy, bo rozpuszcza się na języku zbyt szybko, natychmiast niemal ustępując miejsca znużeniu i przejedzeniu.

            To jest, chochole – choć tego nie rozumiesz, bo rozumieć nie możesz – jak dotykanie opuszkami palców popękanego bochenka chleba, który pachnie i syci nozdrza, i ten posiłek składający się z samego aromatu i światła porannego nie ma sobie równych, ale niestety nie wystarczy, nie; trzeba zaraz karmić ciało, które wzdyma się, gnije i unosi, ciężkie od bólu i potrzeb.

            No więc, recepta stoicka jest – i to człowiek rozumie dopiero wtedy, kiedy się wstępnie rozpatrzy w świecie – recepta stoicka nie jest żadnym rozwiązaniem. Niczego nie obiecuje, daje tylko odrobinę więcej tępej obojętności w nużącym świecie. Nużącym i, dodajmy, bolesnym. Nuda boli i życie boli.

            Ja dostałem życie, ale są tacy, którzy dostali nudę, i przypuszczam, że mają marzenia podobne do moich – albo mieliby je, gdyby nauczyli się je rozumieć.

            Zawsze lubiłem ból głowy, ból brzucha, gorączkę. Te stany zapowiadały ich pomyślne rozwiązanie; po pierwsze, człowiek zawsze ma pewność, że cały problem skoncentrowany w nich jak w pigułce, czyli ból – bo o to w zasadzie tu chodzi – jest przejściowy, i jest to jedyna pewna rzecz, jaką o nich wiemy.

Euforycznie:

O, błogosławiona świadomości! Czy może być coś bardziej błogiego niż doświadczać   p r z e j ś c i o w y c h   problemów? Gdyby ich poszukiwanie było zboczeniem, zostałbym z radością naczelnym masochistą! Żeby tylko wiedzieć, że wszystko to niebawem minie – toż to lepsze niż każda przyjemność!

Po drugie, w takich i tylko takich wypadkach istnieją pewne proste, cudowne rozwiązania, a ich niewinność jest obrazą dla złożoności świata: malutka, gładka pastylka, dostępna w każdym sklepie spożywczym o każdej porze dnia. Mój Boże! Wziąć lek na ból głowy to jak rozmawiać o świecie z pięcioletnim dzieckiem: kochanie, twój króliczek odszedł bawić się z innymi króliczkami, podobnie jak twój chomik w zeszłym roku, i rybka dwa lata temu… Proszę, oto pastylka – cudaczka; nazywam ją cudaczką, bo jest trochę cudaczna, to znaczy spoza tego świata. Prostota jej działania rozczula mnie i czyni ją zarazem niepoważną. Mój Boże! Mój ty Boże!

 

NEPOMUK

            Boląca głowa, boląca pięta, bolące plecy, boląca ręka … Zawsze odnosiłem wrażenie, że wy, ludzie, chcecie się tego – czymkolwiek byłoby to zjawisko zwane przez was bólem – jak najszybciej pozbyć.

 

WÓJT

            Bo chcemy, chochole! Czyś ty nie pojął, że dla wszystkich tych ludzi sprzed pięćdziesięciu i stu lat, sprzed czasów , w których wszystko jest na wyciągnięcie ręki, to ty właśnie odgrywałeś rolę pastylki? Prostej, niewinnej, przeciwbólowej.

            Nieco mniej skutecznej, oczywiście; skutecznej tylko losowo, od przypadku do.

Ale nie było nic innego. Mieli tylko ciebie. Jesteśmy szprycowani bólem i radzi się go pozbyć, i wtedy doświadczamy cudownej prostoty i lekkości – było źle, jest już dobrze. Zupełnie niepodobne do życia! Rozumiesz teraz?

Ściąga z ręki złoty zegarek i gwałtownie rzuca nim w Nepomuka. Ten uchyla się.

           

WÓJT

            Czemu się uchylasz? Boisz się bólu? Przecież byś go nie poczuł!

 

NEPOMUK

            Nie uchylam się, takim mnie stworzono – wygiętym, jakbym ustawicznie wił się w konwulsjach. Od kontrapostu to epilepsji, mniej lub bardziej – tak jesteśmy zbudowani.

 

WÓJT

            Swoją drogą, niesamowite to … Kto wpadł na pomysł projektowania tak bezbolesnych wygięć? Lordozy, kifozy, wygięcia rąk, stanie na palcach nóg przez całe dekady – a wszystko to czyste i wolne od bólu … To przewrotne.

 

NEPOMUK

            Nie jest to cała prawda. Kamień kruszy się, drewno dziurawi i rozszerza … Jak widzisz, jesteśmy teraz trędowaci.

 

WÓJT

            Do kogo ja zresztą mówię …

Odwracając się przodem do widowni, cicho, do siebie:

            Więc gdyby tak, gdyby jednak, gdyby któregoś wieczora tutaj, na skraju wsi, pod tą figurą dał się słyszeć niewyraźny szum silnika, i coraz wyraźniejsze kroki na ścieżce; i nawet nie zauważyłbym ich sylwetek, nie byłoby czasu, od razu poczułbym chłód kastetu na ustach, twardy but pod żebrami, może łańcuch na twarz … Przez kilka pięknych minut zapadłbym w nieświadomość, a to lepsze niż sen – w mojej sytuacji – bo nawet we śnie widzę Anitkę. Nieprzytomny, nie myślałbym o niej, bo nie myślałbym o niczym.

            A potem ocknąłbym się, ocknąłbym się o wschodzie słońca, i zaschłaby mi już krew na wardze, a obolałe żebra wyciągałyby się powoli ku kresowi bólu, tak jak orchidee wyciągają swoje miękkie pyszczki ku słońcu, żeby się rozewrzeć, żeby wężowym ruchem wystrzelić kwiatem … I powoli bym wstał, najpierw na kolana, potem na obydwie moje nogi, i poszedłbym powoli do domu, i tam położył się w chłodnej pościeli. A ból ćmiłby się jeszcze tu i ówdzie, w czterech stronach mojego ciała, i stawałby się coraz to słabszy i słabszy, i dostąpiłbym znowu prostoty i niewinności tego procesu … A gdybym miał taki kaprys, przypudrowałbym sińce pod oczyma i poszedłbym do apteki, i za kilkanaście złotych nabyłbym opakowanie pastylek – cudaczek, i położyłbym je potem na stoliku nocnym obok łóżka, i patrzył na nie miłośnie kątem oka. A na sam koniec, wpakowałbym sobie jedną z nich pod język, i bawił się, i śmiał, i zapomniałbym o bożym świecie, chochole, chochole!

            Do tego jednego jesteś mi jeszcze potrzebny – dajesz mi karmić moją fantazję.

zamknąwszy oczy

            niewyraźny szum silnika, coraz wyraźniejsze kroki na ścieżce; niewyraźny szum silnika, kroki na żwirze, silnik, kroki, silnik, kroki, silnik … silnik … silnik …

 

Zaciemnienie, N’to Trauma

 

Scena V

            Osoby jak poprzednio, bez WÓJTA. Powolnym krokiem, arytmicznie, dostojnie i arytretycznie wchodzi ROZALIA, wspierając się na lasce. W ręku niesie plastikową torbę wielorazową, używaną na bazarach pod koniec zeszłego stulecia w krajach słowiańskich. W torbie dźwięczą znicze.

            Na początku swojego monologu pieczołowicie rozstawia zapalone znicze na krawędzi ogrodzenia i kładzie sztuczne kwiaty, wszystko to powoli w wielkim porządku. Na kwiaty od razu rzucają się zgłodniali chorzy; znicze zostawiają sobie na później, wdychając głęboko do płuc ich zapach jak narkomani.

 

ROZALIA nieco skrzekliwym, starczym głosem

            Obudziłam się piąta trzydzieści, wstaję, myślę sobie: śniadanie zjem. Bułkę z twarożkiem. Naczynia pomyłam, kurze pościerałam, ale nie z półek u góry, bo się na krzesło boję wchodzić sama. Spadnę jeszcze i kto mnie będzie z podłogi zbierał.

Jak jeszcze siostra żyła, to inaczej było. Jedna drugiej mogła pomóc albo do sąsiadów pójść, zadzwonić. A tak – sama jestem, boję się na krzesło wchodzić.

Naczynia pomyłam, kurze pościerałam, patrzę – słoneczko wysoko. Myślę – do sklepu pójdę. A w sklepie Dorota Kogutowa, mówię do niej: Przegaliński nie żyje, Janoszowa mi powiedziała. Pogrzeb w Hrubieszowie pod koniec tygodnia.

            Masło kupiłam, mleko kupiłam, bułkę kupiłam, pomidory drogie w tym roku, że Jezu! Na szczęście kupować nie muszę, Kogutowa daje ze swojego pola.

Patrzę: słoneczko wysoko. Naczynia pomyłam, kurze pościerałam, gąski nakarmiłam. Myślę: na kapliczkę się wybiorę. Kogutowa miała ją posprzątać, ale coś jej się zapomina, myślę. To ja pójdę.

            A po drodze Dorota Kogutowa. Mówię do niej: Przegaliński nie żyje, pogrzeb w Hrubieszowie pod koniec tygodnia. Janoszowa mi powiedziała.

            A jaja drogie w tym roku, że Jezu! Na szczęście kupować nie musze, Kogutowa oddaje swoje.

            Jak jeszcze siostra żyła, to inaczej było. Jedna drugiej mogła pomóc albo do sąsiadów pójść, zadzwonić. A tak – sama jestem, boję się.

            Patrzę: słoneczko wysoko. Myślę: do obiadu trzeba się naszykować. Zupy podgrzałam, a ogórki drogie w tym roku, że Jezu! Na szczęście kupować nie musze, Kogutowa oddaje swoje. Naczynia pomyłam, kurze pościerałam, gąski nakarmiłam, myślę: czas wybierać się.

            Do sklepu zachodzę po znicze, a w sklepie Dorota Kogutowa, mówię do niej: Przegaliński nie żyje, Janoszowa mi powiedziała. Pogrzeb w Hrubieszowie pod koniec tygodnia. Wiem, wiem, ona mi mówi, wybierałabym się, ale do lekarza mam. To ja pytam – a co ci lekarz, znowu rwa w plecach się odnowiła? A ona: tak, Rozalko, rwą, że Jezus, trzy miesiące czekam na wizytę. A leki drogie, że Jezus!

            Myślę: do kapliczki trzeba się wybrać, znicze naszykować, kwiaty popostawiać. Naczynia pomyłam, kurze pościerałam … a drogie wszystko w tym roku, że Jezus!

Z wysiłkiem siada na kubiku.

 

NEPOMUK

            Ona długo tak jeszcze będzie?

 

ANTONI

            A co, nie pasuje ci coś? Jeść nie chcesz?

 

NEPOMUK nieco obruszony

            Nie, wszystko pasuje.

 

 

ANTONI

            No, słuchanie bezsensownego monologu to chyba niewysoka cena za możliwość najedzenia się za wszystkie czasy. Prosiłbym o trochę szacunku dla dobrej parafianki. Dzięki takim jeszcze trochę żyjemy.

 

MIKOŁAJ

            Żyjemy. Trochę żyjemy. Można jednak zasadnie pytać – po co i na co?

 

ANTONI

            Nie myśl za dużo. Zobacz, ona nie myśli, a ma się dobrze i jeszcze paru darmozjadów takich jak my trzyma na łaskawym chlebie.

 

ROZALIA

            Obudziłam się piąta trzydzieści, wstaję, myślę sobie: śniadanie zjem. Bułkę z twarożkiem. Naczynia pomyłam, kurze pościerałam, ale nie z półek u góry, bo się na krzesło boję wchodzić sama. Stolik powycieram, kredens powycieram, ławę i wystarczy. Telewizor przecieram, żeby się nie kurzył całkiem, ale go nie włączam. Kiedyś jeszcze rozumiałam, co tam mówią i robią, a teraz – dużo hałasu, ja się na tym wszystkim nie znam.

            A drożyna wszystko, że Jezus! Drogie mleko w tym roku. Na szczęście kupować nie muszę, Kogutowa oddaje swoje. Myślę: na kapliczkę się wybiorę. Kwiaty trzeba popostawiać, śmieci powygarniać. Idę gąski nakarmić, a na podwórku przez płot – Kogutowa. Mówię do niej: Przegaliński nie żyje, Janoszowa mi powiedziała. Pogrzeb w Hrubieszowie pod koniec tygodnia. Wiem, wiem, ona mi mówi, wybierałabym się, ale mam dzieci córki pilnować, bo ona się do Warszawy wybiera. Z pracy coś. Ja mówię: a ta Alicja twoja to ciągle tylko do tej Warszawy i Warszawy. Może tam chłopa jakiego zapoznała? Dobrze by to było, bo po tym pijaczynie, ojcu dzieci, to … szkoda mówić nawet. A ona na to, że dobrze by było, ale nie chłopa zapoznała, tylko z pracy ich tak ciągle do tej Warszawy wożą. I dobrze, mówię, z pracy to z pracy, niech pracują, niech się uczą dzieci, tylko kto to widział, żeby tyle ludzi ziemię zostawiało, nie ma komu uprawiać. A Przegaliński nie żyje, ty wiesz?, ja ją pytam. W Hrubieszowie pogrzeb, pod koniec tygodnia.

Cichnie i zaplata ręce na podołku

 

 

 

ANTONI

            Zresztą, tacy jesteście mądrzy. Tyle gadania o długowieczności i tradycji, a wszyscy jakbyście zapomnieli.

 

NEPOMUK

            O czym zapomnieli?

 

ANTONI

            Zupełnie o wszystkim, co was spotkało i ciągle spotyka; jakbyście zapomnieli, jacy są ludzie i jaki jest Bóg. Macie pamięć złotej rybki, jeśli chodzi o coś innego niż o was.

 

NEPOMUK

            O co ci chodzi, bracie Antoni? Miło, że bronisz naszej karmicielki, ale – w czym rzecz?

 

ANTONI

            Jak możecie rościć sobie pretensje do zrozumienia ludzi, skoro nie macie pojęcia o największym przekleństwie, a jednocześnie największym błogosławieństwie człowieczym?

            Życie człowieka przebiega linearnie, ale nie zaczyna się – tak jak nasze, od punktu zero, kiedy przeszło z wyobrażenia w istnienie, by pobiec potem płaskim, niezmiennym torem, niosąc na barkach stulecia mitów.

            Życie człowieka jest krótkie i zaczyna się raczej tragicznym okresem całkowitej zależności graniczącej z niewolą. Jego nogi nie mogą nigdzie pójść, usta nie mogą wypowiedzieć swojej prośby, a ręce wyciągają się po pomoc do innych istot dwunożnych. Te nie zawsze mogą i nie zawsze chcą jej udzielić. Zanim w mozole i trudzie nauczy się sam chodzić, sam mówić i sam pracować, mija wiele lat. Przez krótki czas może poszukiwać wtedy rzeczy innej jeszcze, ważniejszej – sensów i uzasadnień. Rozpycha się wtedy w świecie albo wręcz przeciwnie – ucieka, starając się zająć jak najmniej miejsca. Świat wydaje mu się to zbyt mały, to absurdalnie duży. Przez chwilę to on jest tym, którego inni proszą, o którego względy zabiegają, który może pochylić się ku istotom niższym i bardziej bezradnym, jak dzieci i starcy – albo je zaniedbać. Ten straszliwy przywilej jest jednakże również odpowiedzialnością tak wyniszczającą, że starcza się w powtórne niemowlęctwo, i pochylony ku ziemi zaczyna widzieć coraz mniej i mniej, aż w końcu widzi już tylko ciemność i światło.

            Nie możecie patrzeć na tę kobietę, jakby było to jej wyłączną winą.

Realnie patrząc, to jest – wcale nie jej wina. Zresztą posłuchajcie!

 

ROZALIA przysypia, głowa opada jej na bok, chrapie; nie budząc się, głosem Anki

            Nie mogłabym o tym myśleć inaczej. To była magia, nie można potem o tym opowiadać ot tak. Dobrze pamiętam pierwszy raz. To znaczy, mój nie pierwszy, ale pierwszy z nim. Nie planowaliśmy tego właściwie.

            W lipcu powietrze pachnie trochę inaczej, tak słodko. Na to też wcześniej nie zwracałam uwagi. Ale lipiec pachnie nocą inaczej niż czerwiec. Jak lipa albo jaśmin, i to jest bardzo piękny zapach.

            Budzi się. Swoim naturalnym głosem:

            Oj, przysnęło mi się. Prawda, źle w nocy spałam. A to deszcz padał, a to coś hurkotało o szybę, może wiatr był, może drzewo, jabłoń koło okna. Spać nie mogę, coś się tłucze,  hurkocze, różaniec odmówiłam, radio zgasiłam, ale sen nie przychodził.

            Wstałam wody się napić. Idę do kuchni, światła nie włączyłam, bo szkoda marnować, trzymam się ręką ściany, i idę, idę powoli, a o ściany i okno coś – hur! hur! hur! hurkocze. Zachodzę do kuchni, nalewam wody do szklanki, patrzę przez okno – jak nie błyśnie, jak nie trzaśnie, cały podwórek oświetlony w błyskawicy. A na podwórku, za płotem, Dorota Kogutowa – odmieniona taka, ręce długie i giętkie jak węże, twarz i ciało – zielone, oczy straszne, i tańcuje wiedźma jedna, o dookoła niej mnóstwo dobra: chmarami unoszą się kurczaki, jaja, krowy i bańki mleka, pomidory i marchewki, pieniądze, samochody i telewizory … Śmieje się i błyska tymi oczami swoimi, złotymi, strasznymi, a ja do niej: Przegaliński nie żyje, Janoszowa mi powiedziała! Pogrzeb w Hrubieszowie pod koniec tygodnia! Wołam, przekrzykuję wiatr, deszcz i jej śmiech, a ona mi na to: Wiem, wiem!! Patrzę – a tam Przegaliński, blady cały, oczy zamknięte, ręce na piersiach skrzyżowane, leży na trawie biedaczek, a ona patrzy na niego, patrzy i śmieje się … I woła: Rozalkaaaaa, kury dwie zacięłam, chcesz tuszkę, dam ci! Ja na nią patrzę i mówię: jak ci nie wstyd, jędzo jedna, ty nie kury chcesz mi dać, coś ty Przegalińskiemu zrobiła, ty jędzo, ty… ty …

            No więc wstałam napić się wody, zachodzę do kuchni, nalewam sobie wody, troszkę lepiej mi się zrobiło… Wracam, pomyślałam sobie jeszcze tylko: jutro na kapliczkę trzeba będzie pójść, zdrowaś odmówić za Przegalińskiego, znicze popostawiać, pozmiatać liście … I już, i śpię …

            znów zasypia, głowa opada jej na pierś

głosem Wójta Daleki odgłos silnika – coraz bliżej – coraz bliżej. Czekałem cierpliwie.

            Podjechali bliżej. Wysiedli z auta. Chciałem mieć takie auto. Było piękne i niedrogie – jak na swoją klasę.

 Podeszli i przywitaliśmy się, podając sobie ręce. Na rękach mieli zegarki, ja też chciałem mieć taki zegarek. Zrozumiałem, że apatia, którą chciał osiągnąć Marek Aureliusz, jest niemożliwa do osiągnięcia, może w jakimś innym życiu, ale nie tu. Nie w świcie kapitalizmu, kiedy trzeba chwytać szansę.

            Poznaliśmy się, używali pseudonimów. Gratulowałem sobie, że znam człowieka, który ich zna. Tak się wtedy załatwiało interesy.

            Budzi się. Własnym głosem:

            Wstałam piąta trzydzieści, zjadłam bułkę z twarożkiem, pozmywałam, pościerałam kurze. Myślę: czas się zbierać.

            Wstaje, podczas monologu zaczyna powoli zbierać porozrzucane wcześniej przedmioty: szczotkę i szufelkę, butelkę z wodą, ścierki, grackę. Chodzi bardzo powoli i z trudem, schyla się z widocznym wysiłkiem.

Myślę: czas się zbierać. Idę po świecę do kredensu – jest, za oszkloną szybką. Mała już, został się sam ostatek, prawie ogarek. Ale jeszcze jest, jeszcze nie cała spalona, jeszcze do użytku. Myślę sobie: tego przynajmniej od Kogutowej nie wezmę, nie. Niedoczekanie, mam swoją. W szufladzie w sypialnym, zawinięta w pachnącą chusteczkę jest książeczka. Jedna książka, co ją w życiu przeczytałam od deski do deski kilka razy. Drugiej takiej chyba nie było. Nie tyle razy, rok po roku, co tydzień albo codziennie prawie. W drugiej szufladzie – różaniec. Teraz biorę szykować ubranie: spódnica niedzielna, koszula, sweter. Nie czarne, nie. Kto powiedział, że musi być czarne. Odświętne ma być. Czarną chustkę tylko położyłam na włosy, też swoją własną, chowaną na tę okazję właśnie, na ten dzień. Ubieram się i śpiewam sobie, kto powiedział, że ma być smutno, nikt tak nie powiedział. Różne mówią: żeby w niedzielę nie pracować, żeby za chłopami nie chodzić, żeby pieniędzy dla siebie nie chować, tylko drugim pomóc – ale że ma być smutno, kiedy się szykujesz i wybierasz do wyjścia, nikt nie powiedział, ani razu, nigdy.

Odchodząc powoli

Ubieram się i śpiewam, i śpiewam, szaro – buro się powoli robi, słoneczko zachodzi, a ja jeszcze do kogutkowej przez podwórek krzyczę: Przyjdź no jutro rano, porządki mi pomożesz zrobić!
            Śmieje się

Dobrze! – mówi ona. Dobrze! I nic się nie domyśla, nic a nic…

            glos młodnieje A ja śpiewam, bo nikt nie powiedział, że musi być smutno. Śpiewam sobie, śpiewam, jeszcze kurze poprzecierałam, jeszcze krzesła poprzestawiałam, piec pogłaskałam, fajerki przesunęłam, żeby pobrzęczały, żeby wesoło było – i hyc! Hyc do łóżka…

            Odchodzi

 

NEPOMUK

            Czy ktoś mi może powiedzieć – czy to był nasz ostatni posiłek?

 

ANTONI

            Prawdopodobnie, bracie topielcze. Got ist tot.

Światło gaśnie. N’to, Trauma

 

Scena IV

            Chorzy na kwarantannie, wchodzi KSIĄDZ POCZWARKO, w sutannie i koloratce. Florian rozpoznaje w nim znajomego, cieszy się. Wychyla się zza ogrodzenia, ogląda POCZWARKĘ, obwąchuje go jak pies. Jest wyraźnie podniecony.  POCZWARKO smutny i zrezygnowany, biernie poddaje się awansom FLORIANA, po czym siada na kubiku.

 

FLORIAN

            Ksiądz wikary … Dawno księdza nie widziałem … Jak miło, że ksiądz tu, do nas … to znaczy … że ksiądz tutaj z nami … że nam tu ksiądz złożył wizytę…

 

MIKOŁAJ

            To co, Florianie, może dostaniemy jeszcze jeść?

 

FLORIAN

            Od niego? Co wy, kleru nie znacie? Niemożliwe, od niego nic nie będzie.

Ale co wy tak – tylko o jedzeniu? Ja się cieszę, bo starego znajomego zobaczyłem!

Macha ręką, próbując zwrócić na siebie uwagę wikarego, który tymczasem siedzi już odwrócony plecami do ogrodzenia.

Księże wikary! Księże wikary!

 

MIKOŁAJ

            Mało rozmowny ten twój znajomy.

KSIĄDZ POCZWARKO po chwili ciszy

            Całe pół roku biegania po urzędach, ciułania papierów, zbierania wkładu własnego – byłbym nawet gotów posmarować komu trzeba, ale z tymi funduszami unijnymi to już nie do końca tak działa, to znaczy – trochę subtelniej, w każdym razie – całe pół roku psu w dupę.

            A już – już szło w dobrą stronę, już prawie przyklepane było, już kupowałem wódkę; nawet bym do proboszcza zapukał i powiedział: No, księże proboszczu, szefie, wreszcie masz ze mnie użytek, wreszcie coś zrobiłem, oto i ja – z nowiutkim projekcikiem i funduszami, remontujemy stare rupiecie i stawiamy pod kościołem kapliczkę wielką jak stodoła. Nie to, żeby specjalnie zależało mi na opinii tego starego pierdziela, ale ostatecznie lepiej jest mieszkać pod jednym dachem z kimś, kto chociaż raz cię docenił albo przynajmniej powiedział coś do ciebie – nie przez ciebie, jak przez przezroczystego ducha, tylko do ciebie. Do człowieka, jak to się mówi na kazaniach, do serca, moi drodzy, do serca. Bo człowiek najważniejszy.

            Nie cierpię go, co prawda, z wzajemnością, ale z tego projektu to razem byśmy się ucieszyli, oboje. Pierwszy raz zrobilibyśmy coś razem. Oprócz koncelebry, oczywiście. Ale to jest najmniej prywatna rzecz, jaką można razem robić. Przecież mnie tam nie ma tak naprawdę, przy tym ołtarzu. Ani jego.

            Mam wrażenie, że jak jestem tam sam, jak sam celebruję, to trochę bardziej jednak tam jestem. Może wtedy rzeczywiście odrobinę tam jestem. Bo jak jesteśmy we dwóch – ja w skrzypcach, on w tym tam swoim okropnym poliestrze z Janem Pawłem Drugim, co za horror, kto to szyje, pewnie dostał od jakichś bab albo dzieci komunijnych, i daję głowę, że jemu się to nieironicznie podoba – więc kiedy tam jesteśmy we dwóch, to tak jakby żadnego tam nie było. Najgorzej jest w czasie modlitwy eucharystycznej, kiedyś czułem jakiś uścisk w dołku, że nic nie czuję, że nic nie ma, jeszcze jakiś taki żal po wszystkim – a teraz nic, nawet żalu, i to dojmujące uczucie braku uczuć jest … zresztą, co ja bredzę … w każdym razie, kiedy ma wymieniać imię biskupa, no, wtedy, kiedy mówi: „Prosimy Cię, Boże … utwierdź w wierze i miłości .., z naszym papieżem … z naszym biskupem …” – zawsze myślę sobie: walnie się stary pierdziel i znowu wymieni imię biskupa nieboszczyka, czy jednak nie. I tak sobie jakiś czas gram w myślach: pomyli się – nie pomyli, i strasznie to jest męczące, bo on na pewno – na pewno też coś na mnie ma.

            Nieważne, w każdym razie – nie będzie już między nami nigdy dobrze, bo – dałem ciała, nie dałem rady. Nie będzie funduszy. Bo w urzędzie ocenili, że projekt jednak źle napisany. Słyszałem przez drzwi, jak któryś mówi: „poczęstuj wielebnego pisemkiem”.

Kawalarz. No i poczęstowali. Myślę sobie: dobra, a potem będziesz chciał pogrzeb albo chrzest, uważaj. Tak pomyślałem, ale właściwie … co mi do tego?

Mnie jest raczej wszystko jedno.

Odwraca się gwałtownie do Floriana. Krzyczy dramatycznie:

            Słyszysz? Wszystko jedno!

Czyni zapraszający gest ręką Chodź tutaj!

 

FLORIAN

            Ale księże wikary, ja … Ja nie wiem, czy ja mogę … My tutaj jesteśmy na kwarantannie …

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Chodź tutaj mówię!

 

MIKOŁAJ

            Przecież on jest zarażony. Nie zaszkodzisz mu. Pomóc też nie pomożesz, ale na pewno nie zaszkodzisz. Zobacz, w jakim on jest stadium rozkładu. Wszyscy razem wzięci nie jesteśmy tak chorzy jak on. Idź do niego.

 

FLORIAN

            Kiedy ja nie wiem, czy … No dobrze, księże wikary… Dobrze… Dobrze, już idę …

Wychodzi z trudem (nie ma przecież jednej nogi, staje obok POCZWARKI

            Jestem, tak jak ksiądz … jak ksiądz sobie życzył. Jeszcze raz chciałem powiedzieć, że bardzo się cieszę …

 

KSIĄDZ POCZWARKO wybucha

            Przestań gadać!

 

FLORIAN

            Przepraszam.

Poczwarko odwraca się, wstaje, dotyka kikuta Floriana. Patrzy mu z bliska w twarz i wydaje się, że za chwilę wybuchnie płaczem. Odwraca się i bez sił siada powtórnie na kubiku.

 

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Nie przepraszaj. To ja przepraszam ciebie. Taki miałeś być ładny, nowiutki. Taki cały unijny, tabliczkę byśmy postawili, że parafia, projekt, i tak dalej. Nogę mieli ci doprawić, pomalować całego, dostawić ci ze dwóch kolegów, wsadzić do kapliczki na placu przed kościołem, jakiegoś papieża Polaka najlepiej jeszcze dać, bo to jest, prawda, pozycja obowiązkowa, bez tego się nie liczy. Może Medjugroje jakieś, dyskretnie, bo to nie wszędzie przechodzi jeszcze, ale też musi być w zasadzie. Grota, Maryja, nie wiem. Kwiatki, ptaszki, kurwa … zaczyna płakać, chowa twarz w dłoniach

Florian wykonuje gest, jakby chciał pogładzić POCZWARKĘ po włosach, ale wyczuwając niezręczność, zatrzymuje się. Wzdycha bezradnie.

 

FLORIAN

            Ja naprawdę nie wiem, co teraz powiedzieć…

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Nic nie mów, bo tu przecież w ogóle nie chodzi o ciebie. W ogóle!

 

FLORIAN

            Nie?

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            No jasne, że nie! Chodzi o mnie, od początku do końca tylko o mnie! Zawsze chodziło i zawsze będzie chodzić tylko o mnie, i to jest najgorsze! Rozumiesz?

 

FLORIAN

            Wydaje mi się, że tak. To musi być … to musi być bardzo obciążające psychicznie, księże wikary.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Pewnie.

W czasie tego monologu co jakiś czas odwraca się i obdarza Floriana pełnymi zrozumienia i aprobaty spojrzeniami.

            A wiesz, właściwie to może i mnie trochę rozumiesz. W końcu tyle czasu spędziłeś zamknięty na tej zakrystii, beznogi, beznadziejny, nie na miejscu, nikomu niepotrzebny… Oczywiście nie jesteś jedynym pozbawionym członków świątkiem w powiecie. Na Rusińskich cmentarzach mamy nadreprezentację: aniołki bez głów, Chrystusowie bez rąk i ramion, poutrącane Deesis … Ale oni przynajmniej są na wolnym powietrzu, trochę słońca, trochę deszczu, jakaś odmiana. A ty – faktycznie, może ty też czekałeś na ten projekt.

Projekt. Pięknie brzmi, po europejsku – czyli najlepiej.

Nie patrz tak na mnie, sam najlepiej pamiętam swoje kazania. Że Europy zachodniej już nie ma, że cywilizacja śmierci, że zapomnieli o Bogu, i tak dalej, i tak dalej … sztucznie, z namaszczeniem Tak, moi drodzy, cywilizacja śmierci … Niemcy – bogactwo materialne, lecz jakież wielkie ubóstwo duchowe! Gdzie nie ma Boga, moi kochani, bardzo szybko pojawiają się próby Jego zastępowania … Poprzez alkohol, narkotyki, chaotyczne życie osobiste …

Śmieje się

Nie, serio, kto by nie chciał do Europy. Mają podatek kościelny. Dziękuję, do widzenia, to dla mnie kończy temat. I w ogóle, tam jest jakoś … za każdym razem, kiedy tam wyjeżdżam, wydaje mi się, że nie jestem sam, tłum ludzi wokół mnie gęstnieje jakoś tak pogodnie, są kolorowi, uśmiechają się, nie mają celu w życiu, a przecież żyją. Nie wierzą w żadne Bożę Narodzenie, a przecież urządzają jarmarki bożonarodzeniowe, i świat się jeszcze nie zawalił. Chodzą i kupują hot – dogi i kawę z piernika, faceci się całują, emeryci jedzą wursty i piją piwo korzenne … Kiedy pierwszy raz zobaczyłem tylu ludzi żyjących kompletnie bez sensu, celu i Boga, a mimo to szczęśliwszych, wcale nie w stanie zaawansowanej depresji, zadbanych, dobrze wyleczonych i odżywionych, prawie zawalił mi się świat. Powtarzano mi bez końca, że jeśli przestaniesz się modlić, umrzesz duchowo; że zaczniesz brać narkotyki, oddawać się przypadkowym pederastom z braku miłości, że będziesz mieć w sobie dziurę, i ona cię zabije, i … Setki świadectw, młodzi chrześcijańscy raperzy i piękne dziewczyny na stadionach, wszystkie opowiadające historię o pustym życiu, w którym nie było Jezusa, tylko seks, narkotyki i rozpacz, a potem Jezus się pojawia, rozpacz znika.

A tymczasem – co tu dużo mówić, u mnie … ze mną było i jest dokładnie na odwrót. Nigdzie nie czułem się tak dobrze i lekko jak pośród tamtych ludzi bez celu na berlińskich ulicach. Przyczaiłem się wśród nich i czekałem, aż zaatakuje mnie jakaś pustka w ich oczach, jakaś dziura i bezsens, no przecież to musiało przyjść – ale nie przychodziło, było mi tylko coraz weselej, coraz spokojniej, a emeryci nad Boden See uśmiechali się życzliwie i wsmarowywali w swoje starcze plecy kremy przeciwsłoneczne, i wcale nie byli przerażeni perspektywą śmierci. A kiedy widzieli koloratkę, nie budziło w nich to najwidoczniej żadnego niepokoju moralnego, żadnego poruszenia. Po prostu dalej się uśmiechali, kiwali głową na „guten morgen” i dalej żyli sobie spokojnie, od świtu do zmierzchu, i nic a nic nie przejmowali się tym, że powinni odczuwać głębokie pęknięcie i zasadniczą pustkę egzystencjalną.

Którą odczuwałem, nawiasem mówiąc, ja, i to tym intensywniej, im dłużej siedziałem tutaj, w Polsce. To ja jestem pusty, bez siły, i boję się śmierci.

 

FLORIAN

            Przepraszam, przepraszam … Nie wiem, co powiedzieć.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Nie mów.

 

FLORIAN

            A jednak chciałbym. Chciałbym jakoś domknąć … Nie wiem, zrobić cokolwiek …

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Ale co ty możesz zrobić?

            To ja mogłem coś zrobić. Mogłem zrobić projekt, to może niedużo, ale zawsze coś. Szybciej poszedłbym na proboszcza, uzbierałoby się parę lat doświadczenia, to może … do tych Niemiec … Żyłbym tam sobie spokojnie, serce by mnie nie bolało, nawet może nauczyłbym się uśmiechać tak jak oni, ci starzy Niemcy, jakby ciągle łagodnie zdziwieni, że ktoś może być tak zawodowo zbolały jak ja… Że ktoś może w ogóle zadawać sobie tyle trudu, i tak się starać, żeby koniecznie cierpieć. Oni odrzucają ten balast, i mają – cóż: w sposób oczywisty, przejrzysty i przeraźliwy mają rację.

            Ale ja jestem stąd, jestem księdzem katolickim, nie potrafię robić nic innego, i mogę już być tylko taki: praktykować za wszelką cenę cierpienie, wymyślać je, piętrzyć, wyczarowywać kolejne poziomy chodzenia po gwoździach. Chwytać zapleśniałe ręce moich parafian, tak samo wytrenowanych do odczuwania bólu życia, a jeśli nie odczuwania, to wymyślania go. I tak łapię ich za rękę, i prowadzę po tych gwoździach, i mówię: proszę zacisnąć żeby, to musi boleć … Ale bez tego, moi kochani, oooooo … bez tego odczuwamy brak sensu życia. Straszne jest życie bez Boga. Wtedy, moi kochani, przychodzi grzech, przychodzi szatan, przychodzą konflikty między nami. Wtedy człowiek staje się zagubiony…

Ja pierdolę … Jak ja bym chciał wyjechać na zachód, jak ja bym chciał…

Odwraca się do Floriana gwałtownie

            Wybacz mi, że tak stoisz bez tej nogi, ale to chyba właśnie jest bardzo chrześcijańskie. Po co mieć dwie nogi, jak można jedną? Po co żyć sobie spokojnie, jak można cierpieć?

Przepraszam. Naprawdę cię przepraszam.

            Wyciąga butelkę drogiego whisky, Florian podaje mu kieliszek z lodem. POCZWARKO nalewa sobie odrobinę whisky, wypija jednym haustem.

            Przepraszam cię, bo wiem, że cię zawiodłem, w jakimś sensie. Wszystkich zawodzę, a najbardziej siebie samego. Zawodzę siebie, bo zamiast po prostu żyć, najzwyczajniej w świecie oddychać i żyć, utrudniam to sobie i wszystkim dookoła. Taki mam zawód.

            Ciąży mi strasznie i dlatego też bardzo źle go wykonuję. Wszystko mi ciąży: te ponure sklepienia w kościele, i ten ażurowy dzwonek przy wyjściu z zakrystii, i krzywizna ścian w mojej sypialni mi ciąży, i śpiew „Witaj Królowo”, kiedy znów odprawiam pogrzeb. I pierwsze komunie mi ciążą, duszący zapach konwalijek, i adwenty mi ciążą, i wielkie posty, i święta, i wizyty po kolędzie, i zapach skoszonej trawy pod murem na plebanii, a najbardziej ciąży mi monstrancja, kiedy ją podnoszę po nabożeństwie czerwcowym.

            O tak, czerwce są najgorsze. Dni takie długie, długo trzeba myśleć o tym, jakby było, gdybym tak po prostu nie miał celu, bez którego nie można żyć. Jakby to było, gdybym sobie żył tak po prostu, gdybym wychodził z rękami w kieszeniach na jakąś ulicę niemieckiego albo austriackiego miasta, i tak sobie szedł donikąd, może żeby skonsumować coś … Konsumpcja to całkiem dobra treść życia. Pewna, przyzwoita, przejrzysta. Neurastenicy z natręctwami, dla których wydaje się zbyt mało wyrafinowana, wszyscy ci szaleni, psychodeliczni filozofowie – ich powinno się izolować od społeczeństwa, żeby sami się spalali w tych swoich bólach metafizycznych. Konsumpcja, to takie proste i wcale nie upokarzające! Szedłbym sobie kupić mięso albo warzywa, i nie dbałbym, jaki jest dzień tygodnia, i nie dbałbym o to, którzy z ludzi mijanych na ulicach mają sens i cel, a którzy nie … Nawet nie to, że cieszyłbym się ich szczęściem – jeśli zaczyna być to obowiązkiem, to do niczego, poczucie obowiązku potrafi wszystko zepsuć. Ja bym po prostu żył, kupował i sprzedawał, i uczył się tej oczywistej beztroski, tej lekkości …

            Ale nie, tu musi być ciężko. Ciężka monstrancja – ale nic, pomacham trochę, taka praca.

            Osuwa się na kolana, przypada do jedynej stopy Floriana, płacze. Florian wyraźnie przerażony.

            Pomacham tą monstrancją, po południu przyjeżdża ksiądz kanonik, jakieś wędlinki kupione, czas do wieczora szybciej zleci. Wieczorem poogląda się jakieś dupy, ale też bez przesady, żeby się jeszcze wyspać, żeby zostawić czas na wyrzuty sumienia, bo to, bo tamto, bo nie dość jestem zbolały z tego powodu, że nie odczuwam potrzeby sensu …

            Łka przez jakiś czas. Podnosi głowę, mówi do Floriana patrząc mu w oczy:

Przydałaby ci się ta druga noga, wiesz?

 

 

FLORIAN

            Nie, naprawdę nie trzeba! Ja świetnie się czuję bez nogi!

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Mówisz tak, bo musisz. Jasne. Ale wiedz, że naprawdę żałuję, że ci jej nie załatwiłem. Nie jestem jednak takim skończonym egoistą. Jak teraz patrzę na ciebie, to jest mi naprawdę żal.

 

FLORIAN

            Ale ja mówię zupełnie szczerze. Mi tej nogi nie trzeba. Mi niczego nie trzeba!

POCZWARKO wstaje.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Jak to?

 

FLORIAN

            Po prostu. Jestem teraz taki lekki. Miałem nogę – już jej nie mam, lżej mi. Staję się coraz lżejszy i lżejszy, i wiesz … Czuję, jakbym miał ulecieć, odlecieć. Naprawdę! To nie ma nic wspólnego z tobą. Tylko … tylko może tyle, że chciałbym, żebyś ty też mógł … żebyś też mógł czuć się lżejszy i lżejszy.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Dziwne rzeczy mówisz.

 

FLORIAN

            Mówię szczerze.

 

 

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Nie wydajesz się filozofować, wstępnie ci ufam, ale … Ale sam nie wiem, co o tym sądzić.

 

FLORIAN

            Po prostu spróbuj.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Spróbować – co?

 

FLORIAN

            Kiedy następnym razem będzie ci najciężej i poczujesz, że coś tracisz, pomyśl: straciłem kolejny dzień w Berlinie albo w Wiedniu, straciłem beztroski uśmiech staruszków, którzy nie rozumieją cierpienia, bo nie muszą go rozumieć … Straciłem dzień, w którym nie bałbym się śmierci … Tyle straciłem, więc jestem o tyle lżejszy. Lżejszy, czyli bardziej swobodny. Lekki. Wolny.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            A jednak filozofia. Dziwna jakaś, pokrętna. Filozofia wolności.

 

FLORIAN

            A  ja ci mówię: spróbuj! W jakiś czerwcowy, długi i ciężki dzień.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Nie mam nic do stracenia. Nie mogę już na ciebie patrzeć, kiedy tak tkwisz przede mną bez tej nogi. Wybacz jeszcze raz. Idę, zabieram się stąd. Ktoś umarł, muszę odprawić pogrzeb. Znów będę mieć nadzieję, że nikt nie zauważy pod tą pogrzebową, obszerną kapą, jak się cały trzęsę. Z obrzydzenia i ze strachu. Wybacz. Idę, beze mnie nie zaczną.

 

 

FLORIAN

            Ja cię proszę – spróbuj!

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Dobrze już, dobrze!

Odchodzi. N’to, Trauma.

 

Scena V

KSIĄDZ POCZWARKO, FRASOBLIWY. Siedzą na krzesłach w ciemnym pomieszczeniu, jakby w celi albo zamkniętym pokoju. POCZWARKO w najodleglejszym narożniku, tyłem do widowni, FRASOBLIWY w przeciwległym, obrócony przodem.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            A to ciekawe, że czasem się tu zjawiasz. Wiesz przecież, że ciebie tu wcale nie ma.

 

FRASOBLIWY

            Wiem.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            No więc, skoro cię tu nie ma, to – korzystając z okazji – mogę mieć do ciebie pytanie?

 

FRASOBLIWY

            Oczywiście.

 

Mija kilka długich chwil ciszy.

 

FRASOBLIWY

            O co miałeś pytać?

KSIĄDZ POCZWARKO

            Zapomniałem. Przepraszam.

 

FRASOBLIWY

            Nie przepraszaj. W tym miejscu należy zapominać. To właśnie takie miejsce.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Najgłupsze rzeczy właśnie zawsze pamiętam.

Parska śmiechem.

            Zapamiętuję najbardziej żenujące sprawy. To chyba normalne.

 

FRASOBLIWY

            Skoro mnie nie ma, ty jesteś … to i ja o coś zapytam, dobrze?

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Wolałbym nie.

 

FRASOBLIWY

            Poczekam ile trzeba.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Na mnie raczej nie czekaj. Patrz, nawet brewiarza tu nie wziąłem. Na telefonie siedzę. Oglądam pensjonaty w Niemczech. Pojechałbym na urlop.

 

FRASOBLIWY

            I co byś tam robił?

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Nic.

            O to właśnie chodzi – nic szczególnego. Nie to, co tu: „dziś moi drodzy, mamy szczególny dzień”; „w sposób szczególny przeżywamy”; „pochylamy się dziś szczególnie nad”… Dość mam już tej szczególności. Nie robiłbym tam nic.

            Słońce świeciłoby łagodnie, a ja bym topniał, topniał w tym słońcu powoli i niedostrzegalnie; szedłbym sobie niezauważony ulicą, nieobciążony sensem, tą ciężką, lepką materią, która nie pozwala mi tutaj na jeden niepotrzebny, swobodny ruch. Celowość, sensowność, harmonia – muszę mówić o nich tym biednym ludziom ciągle i ciągle, tak jakby nie dosyć mieli swoich zmartwień.

            Przecież tu nic się nie układa. A ja muszę twierdzić, że jest gdzieś w niebiosach nad nami taka świetlista siatka, pajęczyna sensów, co prawda niewidoczna z ziemi, ale obecna tutaj dzięki tysiącu i jednej zasad, których to ja jestem emisariuszem. Popatrzcie, kochani, jaki piękny świat Pan Bóg stworzył – (zniżając głos) wcale nie  jest piękny i oni akurat to wiedzą; jak zwykle na durnia wychodzę ja – i w podzięce za ten piękny świat, i żeby był jeszcze piękniejszy, spróbujcie żyć nie tak, jak wam wygodnie, tylko tak, jak wam niewygodnie, bo inaczej będziecie nieszczęśliwi. To znaczy, będziecie szczęśliwi, ale tak naprawdę to nie, tylko wam się tak zdaje; chodźcie, dzieciątka, ja już wam wytłumaczę, dlaczego ma wam być źle. I wytłumaczę wam, dlaczego jak wam jest źle, to dobrze, a jak wam jest dobrze – to źle!

 

FRASOBLIWY

            No i co tam – w Niemczech?

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Fajny nocleg w Berlinie znalazłem. Na coach surfingu, musiałbym incognito pojechać. Po cywilu. Właściwie tego bym najbardziej chciał.

            O, już pamiętam, o co chciałem cię zapytać!

 

FRASOBLIWY

            Pytaj.

Zza sceny rozlegają się kroki i sapanie.

 

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Cholera, poczekaj. Przyszedł ktoś.

 

GŁOS ZZA SCENY niewyraźnie

            Pochwalony. Pięć lat temu byłem.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Czy mógłby pan wyraźniej? Kiedy, kiedy?

 

GŁOS ZZA SCENY

            Pięć lat.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Czemu tak dawno?

 

GŁOS ZZA SCENY

            A, bo to … okazji jakoś … nie było okazji jakoś …

 

KSIĄDZ POCZWARKO namaszczonym, angelicznym głosem

            Szatan zastawia na nas takie pułapki. Podpowiada nam, że nie ma okazji. Że każda okazja jest dobra, żeby unikać sakramentów, żeby unikać Pana Boga. A przecież On chce naszego szczęścia. On chce nas uszczęśliwić, bo my sami nie potrafimy być szczęśliwi. Szukamy dróg ucieczki gdzieś daleko, a Pan Bóg tu na nas czeka. Ze swoja miłością, przebaczeniem. Ale trzeba dokonać tego wysiłku i przyjść. Nie od święta, nie tylko przed ślubem czy chrztem. Stale należy korzystać z sakramentu.

 

Wymowna cisza

 

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Proszę mówić dalej. Teraz grzechy.

 

GŁOS ZZA SCENY

            Nie chodziło się do kościoła przez ten czas. Gwoździe sąsiadowi ukradłem. Na kobitę … czasami rękę się podniesie. Z drugą, nie żoną moją, poszedłem raz … wie ksiądz …

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Proszę mówić niewyraźnie!

 

GŁOS ZZA SCENY

            Wypiło się, to z sąsiadem gazetki pornograficzne oglądaliśmy …

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Na Boga, nie tak wyraźnie! Proszę mówić niewyraźnie!

Głos zza sceny mamrocze niezrozumiale. KSIĄDZ POCZWARKO potwierdza co chwilę „mhm”.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Namaszczonym tonem Tak to właśnie jest, kiedy próbujemy żyć bez Pana Boga. Pojawiają się od razu zwątpienia, zniewolenia, smutek, nieszczęście, konflikty w rodzinie… To jest prosta droga do nieszczęścia. Śmierć w grzechu oznacza wieczne nieszczęście, nazywamy je piekłem. Jest straszne, ponieważ nie ma tam Boga.

            Żałuj za grzechy.

            Zmieniając ton na zwykły I nie zapomnij popełnić ich znowu, żebyś miał z czym do mnie przyjść następnym razem. Może za kolejne pięć lat, chociaż mam szczerą nadzieję, że już mnie tu wtedy nie będzie.

            O! Tanie pokoje nad Boden See. Właśnie, właśnie …. Ale bym pojechał …

            No, i tak to się kręci …. Tylko oducz się, na rany, mówić tak wyraźnie, bo ja wcale nie chcę tego słuchać …

            Podniosłym tonem Nie nie, proszę jeszcze nie odchodzić, nie skończyłem!

 

GŁOS ZZA SCENY

            Czyli ja rozgrzeszenia nie dostał jeszcze? Bo wie ksiądz, córki ślub, taka okazja …

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            podniośle Żałuj za grzechy.

do siebie, szepcząc Nie mogę, nie mogę … nie mogę nic powiedzieć … Nie mam już siły. Jestem zmęczony, sobą zmęczony … Nie mam siły, człowieku.

 

FRASOBLIWY

            głośnym szeptem Ego te absolvo.

            Wysławiajmy Pana, bo jest dobry.

Słychać szuranie oddalających się kroków.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Nie mogę już tego słuchać. Nie mogę.

 

FRASOBLIWY

            Nie musisz. Ten człowiek nie do ciebie przyszedł.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            O,  a to coś nowego…

 

FRASOBLIWY

            On do mnie przyszedł.

 

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Wątpię bardzo. śmiejąc się Przyszedł, co córka ślub bierze. Cała tajemnica. Przyszedł do szamana.

 

FRASOBLIWY

            I z okazji ślubu córki przyznał się do kradzieży, zdrady i przemocy.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Właśnie tego nie chciałem słyszeć. Mógł być dyskretniejszy.

 

FRASOBLIWY

            Kiepski z ciebie szaman.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Kiepski, fakt.

 

            O, pamiętam już, o co chciałem zapytać.

 

FRASOBLIWY

            Pytaj.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Bo widzisz, ja mam tego wszystkiego dosyć. Wiesz o tym dobrze.

 

FRASOBLIWY

            Wiem.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Wiesz, jak bardzo ja tego wszystkiego nienawidzę.

 

FRASOBLIWY

            Wiem.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            O Boże, powiedziałem to na głos. Boże. Więc jeszcze raz, żeby nie było wątpliwości: nienawidzę, jasne?

 

FRASOBLIWY

            Słyszałem.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            drżącym głosem I co o tym myślisz?

Co?

 

zaniepokojony  Co? Odpowiadaj!

 

FRASOBLIWY

            Posłuchaj: wyjedziesz do Niemiec. Będziesz tam mieszkać. Będziesz robić to wszystko, na co masz ochotę. Będziesz bardzo nieszczęśliwy. Nie potrafisz być szczęśliwy, ani tutaj, ani tam.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Czyli jednak jesteś tak mściwy, jak mówi Księga. Ta starsza. Wiedziałem. Żydzi. Żydowski, mściwy Bóg.

 

 

FRASOBLIWY

            To nie zemsta. To nie ma nic wspólnego z tobą, z tym wszystkim. Tak po prostu będzie. Słońce będzie świeciło, czasem spadnie deszcz, w zimie śnieg, a ty będziesz nieszczęśliwy. To nie jest kara. To nic osobistego.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Powiedz mi w takim razie coś osobistego.

 

FRASOBLIWY

            Ego te absolvo.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Z jakiej racji? Przecież o to nie prosiłem. Ja po prostu chciałem być szczęśliwy, o nic innego nie proszę.

 

FRASOBLIWY

            Z jakiej racji? Ponieważ cię kocham.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Dobrze, że cię tam nie ma, bo musiałbym ci powiedzieć, że jest mi bardzo przykro, ale … ale jakoś mnie to nie raduje, nie cieszy i właściwie nie jest do niczego potrzebne. Krzyczy Ja po prostu chciałbym być szczęśliwy!

 

FRASOBLIWY

            Dobrze, że mnie tu nie ma, bo musiałbym znowu umrzeć. Bo tak cię kocham. I wszystko ci wybaczam.

KSIĄDZ POCZWARKO

            Naprawdę cię przepraszam, bo nie chciałbym niczyjej krzywdy. Ale, jak to mówią młodzi za oceanem: couldn’t care less. Nie mogłoby zwisać mi bardziej. Tylko nie bierz tego, proszę, do siebie. Jeśli już musisz coś zapamiętać z tej żenującej rozmowy, pamiętaj proszę …

FRASOBLIWY wchodzi mu w słowo

            Tak, tak, mam zapamiętać, że bardzo chcesz być szczęśliwy.

            Pamiętam.

KSIĄDZ POCZWARKO

            Świetnie, przynajmniej to mamy załatwione.

Zbliżające się kroki zza ściany

            A teraz, jeśli pozwolisz, muszę się zająć kolejnym … penitentem … w Twoim, notabene, imieniu.

N’to, Trauma.

 

Scena IV

Chorzy zamknięci w ogrodzeniu, uczestnicy procesji: KSIĄDZ POCZWARKO, czterej ministranci z baldachimem rozpiętym nad nim i dwóch podtrzymujących jego ręce, ministranci są ubrani w komeżki. Za nimi ANKA, MIETEK, WÓJT, na końcu ROZALIA w pochodzie procesyjnym, jak na Boże Ciało. Wszyscy świeccy oprócz ROZALII mają na szyi koszyczki, jak dziewczynki sypiące kwiaty.

            W tej scenie, recytując i śpiewając, kilkukrotnie obejdą ogrodzenie. POCZWARKO trzyma dłonie ułożone tak, jakby niósł w nich monstrancję, ale są w sposób wyraźny puste. Podczas procesji świeccy od czasu do czasu rozrzucają przedmioty ze swoich koszyków niczym płatki kwiatów. ANKA ma sztuczne i nieco przybrudzone kwiaty z wieńców oraz prezerwatywy noszące śladu zużycia, MIETEK – puste butelki, a WÓJT złote zegarki i banknoty. ROZALIA zamyka pochód, trzymając w wysoko wyciągniętych dłoniach zapalony znicz.

            Światło w tej scenie jest skąpe i punktowe.

KSIĄDZ POCZWARKO  śpiewnie recytuje na tonie brewiarzowym

            Manibus meis inanis. Magnum pondus sentio set manibus meis inanis.

            Habeo nihil, credo nihil, manibus meis inanis.

ŚWIECCY odpowiadając

            Supponam igitur non optimum Deum, fontem veritatis, sed genium aliquem malignum, eundemque summe potentem & callidum, omnem suam industriam in eo posuisse, ut me falleret: putabo coelum, aërem, terram, colores, figuras, sonos, cunctaque externa nihil aliud esse quàm ludificationes somniorum, quibus insidias credulitati meae tetendit: considerabo  meipsum tanquam manus non habentem, non oculos, non carnem, non sanguinem, non aliquem sensum, sed haec omnia me habere falsò opinantem

KSIĄDZ POCZWARKO 

            Manibus meis inanis. Magnum pondus sentio set manibus meis inanis.

            Habeo nihil, credo nihil, manibus meis inanis.

 

ŚWIECCY

               Dieu est ou il n’est pas. Mais de quel côté pencherons-nous ? La raison n’y peut rien déterminer; il y a un chaos infini qui nous sépare. Il se joue un jeu, à l’extrémité de cette distance infinie, où il arrivera croix ou pile. Que gagnez-vous ? Par raison, vous ne pouvez faire ni l’un ni l’autre; par raison vous ne pouvez défendre nul des deux. ne blâmez donc pas de fausseté ceux qui ont pris un choix; car vous n’en savez rien. Je suis Blaise Pascal! Je suis Blaise Pascal, mais je ne peux pas t'aider du tout, c'est sans espoir.

 

KSIĄDZ POCZWARKO 

            Manibus meis inanis. Magnum pondus sentio set manibus meis inanis.

            Habeo nihil, credo nihil, manibus meis inanis.

 

ŚWIECCY

            There is no God. No one created the universe and no one directs our fate. I’M Stephen Hawking, and I’m just helping you to understand this simplest truth, the simplest and thus most reasonable experience.

 

KSIĄDZ POCZWARKO 

            Manibus meis inanis. Magnum pondus sentio set manibus meis inanis.

            Habeo nihil, credo nihil, manibus meis inanis.

Podczas ostatniego okrążenia wszyscy recytują cicho kwestię POCZWARKI („Manibus meis” … etc…)z wyjątkiem Rozalii, która śpiewa głośno jedną ze zwrotek „U drzwi Twoich”, tę mianowicie: „Święty mocny nieśmiertelny, święty mocny nieśmiertelny, w majestacie swym niezmierny, w majestacie swym niezmierny”.

            Procesja znika za sceną. Cisza.

Akt III

Scena I

Scena jest ciemna, światła wygaszone, widać tylko osoby występujące w scenie. ANKA, ROZALIA, MIETEK i KSIĄDZ POCZWARKO stoją obok siebie w pewnych odstępach. Część z nich może siedzieć na kubikach. W czasie recytowania kwestii tej sceny można dowolnie zmieniać osoby, tzn. nie jest istotne, kto wypowiada daną kwestię; istotne jest tylko, żeby każdy zabrał głos. Recytują beznamiętnie, nie posługując się swoją zwykłą ekspresją.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

Bóg i Diabeł są różni przez pełnię i pustkę, płodzenie i psucie. Obu wspólna jest Czynność. Czynność ich łączy. Dlatego Czynność stoi ponad nimi i jest ona Bóg nad Boga, ona to bowiem jednoczy Pełnię i Pustkę w ich działaniu.

 

ROZALIA

Ten jest Bóg, o którym nie wiedzieliście, albowiem Ludzie go zapomnieli. Nazywamy go jego imieniem Abraxas. On jest jeszcze bardziej nieokreślony niż Bóg i Diabeł. Żeby od niego odróżnić Boga, nazywamy Boga helios, czyli Słońce.

 

ANKA

            Abraxas to urzeczywistnianie, jemu nic się nie przeciwstawia, jedynie to, co nierzeczywiste, dlatego jego działająca natura rozwija się swobodnie. To, co nierzeczywiste, nie istnieje i nie przeciwstawia się. Abraxas stoi ponad Słońcem i ponad Diabłem. Jest nieprawdopodobnie prawdopodobny i nierzeczywiście urzeczywistniający.  Gdyby Pleroma miała istotę,  to Abraxas byłby jej uwydatnieniem.

 

MIETEK

Wprawdzie jest on samym urzeczywistnianiem, ale nie jakimś określonym urzeczywistnieniem, lecz urzeczywistnianiem w ogóle. Jest on nierzeczywiście urzeczywistniający, ponieważ jego urzeczywist­nianie jest nieokreślone. Jest on też Stworzeniem, ponieważ jest odróżniony od Pleromy.

WÓJT

            Słońce ma określoną czynność, tak samo i Diabeł, stąd ukazują się nam w sposób bardziej czynny niż niewyrażalny Abraxas. On jest Mocą, Trwaniem, Zmianą.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

            Tu zmarli podnieśli okropną wrzawę, ile że byli to chrześcijanie.

Wszyscy okropnie krzyczą.

 

 

Scena II

Na scenę wychodzi URZĘDNIK ZAŚWIATÓW. Przez chwilę krąży pomiędzy zmarłymi, podchodzi bliżej, przygląda się im, niektórym zagląda w zęby, jakby szacował ich pośmiertną wartość. Zachowuje się jak rzeczoznawca podczas wyceny.

 

URZĘDNIK ZAŚWIATÓW

Czego szukacie, chrześcijanie?

 

WSZYSCY (na melodię używaną do tej kwestii podczas śpiewania Męki Pańskiej podczas Triduum Paschalnego)

Jezusa Nazareńskiego.

 

URZĘDNIK ZAŚWIATÓW uśmiecha się do siebie, wyraźnie rozbawiony

Nie ma Go tu.

Zwracając się do księdza Poczwarki: Wiedziałeś bardzo dobrze, że nie ma Go tu. Prawda.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

Ja nic nie wiedziałem…

 

 

 

URZĘDNIK ZAŚWIATÓW

Wiedzcie to i rozumiejcie, drodzy chrześcijanie, że podczas gdy ten tutaj człowiek, funkcjonariusz waszego kultu, wiedział bardzo dobrze, że nie ma tu niczego, że urzeczywistnianie jest nieokreślone, że nie ma Boga ani diabła – o, wiedzcie to i rozumiejcie, że okłamywał was. Przyznaj się!

 

KSIĄDZ POCZWARKO pada na twarz, łka. Przez cały monolog Urzędnika słychać jego przerywane łkanie:

Nic, nigdy nie wiedziałem – przysięgam!

 

URZĘDNIK ZAŚWIATÓW

Wiedzcie to i rozumiejcie, drodzy chrześcijanie, że czynił tak nie dla waszego dobra i pocieszenia, i nie dla utrzymania porządku społecznego. Wasz kult to nie piękna iluzja, która okazała się – miał nieszczęście okazać się – nieprawdą.

Całe to kłamstwo, cały wasz kult zbudował wam wasze prywatne metafizyki. Wierząc lub nie, podążając za jego wskazaniami lub wcale, jesteście utkani z jego przędzy. Poza ramami, które wyznacza wasza kosmologia, nie ma nic innego aniżeli nieistnienie, i to nieistnienie w bólu nieskończonym, w żalu za pięknym fałszem.

Pytacie, jak można nie istnieć a boleć?

O, nie takie rzeczy przygotowała wam wasza fałszywa religia! Wszystko, całe wasze życie, dzięki temu człowiekowi i tysiącom takich jak on, prowadziło was do tego momentu.

A jest to moment odarcia. A jest to moment nicości. A ponieważ nicość jest wieczna, to dopiero początek. Ból zaczyna się, ale się nie kończy.

Wiedziałeś o tym, że nie ma niczego?

 

KSIĄDZ POCZWARKO

Wiedziałem! Tak, dawno wiedziałem!

 

URZĘDNIK ZAŚWIATÓW

I nic o tym nie powiedziałeś.

URZĘDNIK ZAŚWIATÓW kuca nad Poczwarką i mówi intymnym szeptem, bezpośrednio do niego. W tym czasie reszta osób tworzy wokół nich krąg, najpierw luźny, ale po każdych kilku słowach zacieśnia się on wokół Poczwarki. Widoczne napięcie i gniew

Od lat żyjesz świadomością, że istnieje tylko bolesna nicość.

Nicość jest zarazem wielością, jest nieskończonością, jest takością i nieokreślonością.

A zatem – gdybyś nie uposażał swoich wiernych w ich metafizykę, sącząc w nich codziennie potencjał pośmiertnego bólu, ich nowa nicość byłaby łagodną, bezbolesną wodą oceaniczną.

Ale ty – tyś wolał zbudować ich na kłamstwie, tyś wolał obiecać im raj, w który sam nie wierzyłeś. Tyś im obiecał słodycz kary sprawiedliwej, i ulgę nagrody, i Boga podobnego do nich.

I ty, ty, co nie wierzysz w nic, popłyniesz dalej bezboleśnie przez swą nicość, a oni zostaną tutaj z wieczną solą w ranach.

Wstaje i wychodzi z kręgu, staje z boku.

 

ROZALIA

Czy to prawda?

 

KSIĄDZ POCZWARKO

To prawda.

 

MIETEK

Dlaczego?

 

KSIĄDZ POCZWARKO

Nie wierzyłem w śmierć. Nie wierzyłem, że jest prawdziwa.

 

ANKA

Przecież widziałeś śmierć. Chowałeś moją babkę i prababkę.

WÓJT

Po dwa pogrzeby dziennie. Wszyscy umierali u nas na wsi. Codziennie widziałeś trupy.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

Byłem ślepy.

 

ROZALIA

Jak tyś to wszystko mógł robić codziennie bez wiary? Jakie to było życie?

 

KSIĄDZ POCZWARKO

Zwykłe, zwyczajne! Przecież wy też … i wy, przyznajcie, wszystkiego słuchaliście bez przekonania, nie wierzyliście w ani jedno moje słowo! Na tym polega życie właśnie, na tym polega dojrzewanie: kiedy jesteś dzieckiem, mówisz i myślisz jak dziecko, potem dorastasz, i robisz to, co do ciebie należy, a twoje słowa są jak śliskie węże – niosą cię przez życie, ciągle naprzód, sprawnie i przy ziemi, a twoje uczynki – jak listy polecone bez adresata, ale one muszą krążyć, poczta musi działać, poczmistrze muszą z czegoś żyć! Żywić się kłamstwem sensu.

 

MIETEK

Poczmistrze. Nie znałem poczmistrzów. Znałem twoją mowę. Prostą, ale kłamliwą. Wierzyłem ci.

 

URZĘDNIK ZAŚWIATÓW profesjonalnym tonem

Dlatego zawsze będziesz cierpiał niewypowiedzianie.

 

ANKA

Dlaczego nas oszukiwałeś?

 

URZĘDNIK ZAŚWIATÓW

Odpowiedź na to pytanie jest zupełnie bez znaczenia. Jak powiedziałem, czeka was teraz wieczność wypełniona bólem, bo ziarnko piasku, które trafiło w nieodpowiednie miejsce w ciele perłopława nie przemienia się w perłę, tylko uwiera go i powoduje niewysłowione cierpienie.

Śpiewa  Słuchaj, szlachetny synu, nie mam dla ciebie żadnych prawd

żadnych przykazań, żadnych pouczeń,

skończyły się prawdy istnienia i wyczerpały prawa logiki

jedno jest prawo, wiecznego trwania

tego, co w nas zasiano

po chwili Mógłbym wyśpiewać wam wszystko, co mówię, żeby nadać temu ton obrzędu, ale to była tylko taka zabawa. Nie ma żadnego powodu, żeby uważać teraz cokolwiek za wiążące, posiadające sens czy religijne w jakimkolwiek tego słowa znaczeniu.

Mogę oczywiście udawać, że jestem Cerberem, Ozyrysem albo świętym Piotrem, ale w rzeczywistości jestem tylko urzędnikiem, urzędnikiem zaświatów. Nie mam dla was żadnych szlachetnych prawd, nie jesteście też żadnymi szlachetnymi synami, jesteście skurwysynami.

A ja, ja jestem największym skurwysynem, Urzędnikiem Zaświatów.

Wracając jednak do naszego głównego tematu, z powodu którego wszyscy się tutaj, umarłszy uprzednio, zebraliście (parska tłumionym śmiechem, ale się opanowuje) – zanim niewierzący kapłan waszego obrządku poszybuje w swoją bezbolesną, nieczuła nicość, wy zaś – w nicość bolesną i pełną nieugaszonego pragnienia, macie szansę zrobić jeszcze jedną rzecz.

Możecie go teraz oskórować, wydłubać oczy, oberwać uszy, złamać kark …

Przez chwilę poczuje ból. ciszej Potem nie będzie go już nic bolało, nie … Ale przez tę jedną, jedyną na początku wieczności chwilę dozwala się, to jest, pozwalam wam na czyn będący namiastką sprawiedliwości. Proszę, szlachetni synowie, okażcie swój gniew.

           

MIETEK, ROZALIA i ANKA zbliżają się do Poczwarki i klękają nad nim. Każdy wyciąga przytroczony do pasa bardzo błyszczący nóż. Gra Trauma N’To, dramatyczny moment, gasną światła.

 

Scena III

WÓJT, MIETEK, ROZALIA i ANKA w dalszym ciągu klęczą nad Poczwarką, trzymając wzniesione do góry noże. Dyszą, początkowo „dyszą nienawistnie”, ale dość szybko dyszenie nienawistne przechodzi w dyszenie ze zmęczenia. Napięcie spada. Jako pierwszy swój nóż opuszcza WÓJT, potem w ślad za nim idą ANKA, MIETEK i ROZALIA (żadne z nich wszelako nie czyni Poczwarce krzywdy). URZĘDNIK ZAŚWIATÓW stoi na stronie.

MIETEK wstając, z twarzą zwróconą do publiczności, stojąc dość sztywno, recytuje

            O, szlachetni synowie, w tym miejscu ciemnym i ostatecznym, dane mi było dostąpić poznania. Jestem co prawda pozbawiony ciała, zanurzony całym swoim atmanem w nieokreśloności, dano mi jednak ujrzeć tajemnice mojej krwi.

            Ja, Mieczysław Kos, lat pięćdziesiąt, a wcześniej jeszcze czterdzieści, trzydzieści i dwadzieścia, zawsze tak samo nieużyteczny, głupi, stanowiący ciężar społeczny – ja, znam dzisiaj swoją przeszłość, dotąd dla mnie zakrytą, z powodu ślepoty i ignorancji. A przeszłość ta to nie jest do końca przeszłość moja – jest w niej mój atman, moja ścieżka przez krąg samsary – ale też i nie moja, bo poznana  poprzez pamięć krwi – krwi mojej, która była krwią moich praszczurów.

śpiewa  O szlachetni synowie,

kredyt umarł, powiadam, kryzys żyje

kto nie płaci zaiste nie pije

więc ja, Mieczysław Kos, lat pięćdziesiąt

chwytałem się pokątnych sposobów

by jednak wypić

Tak, a było to głównie żebractwo, szantaż, pochlebstwo, niekiedy groźby karalne. Takich jak ja zawsze na wsi sporo, ale i tak – wstyd.

I kto by pomyślał, że ja, Mieczysław Kos, byłem stryjecznym wnukiem dziadzi Ludwika? Ja, zakała wsi, miałem w sobie krew Ludwika von Strottera, żołnierza w służbie cesarskiej.

            Był sierpień 1914 roku, i piechota rosyjska parła na zachód, i stary świat bronił się jeszcze ze swoim walcem wiedeńskim, koleją żelazną i podróżami zagranicznymi, ale już widać było, że na zakręcie czai się świat bez tańca, bez spokojnego stukotu szyn i z najeżonymi granicami. Ludwik von Strotter, który w domu zostawił bardzo cenną kolekcję porcelany, a na front zabrał nienaganną dykcję i skłonność do opowiadania staroświatowych anegdotek. I wciąż jeszcze wierzył, że może to wszystko uratować – anegdotki, długie i świetliste popołudnia w salonie, kiedy się je opowiada, dykcję i jej ćwiczenia, porcelanę i hebanowe meble.

            I postawiono go w nocy na warcie, na niewielkim wzgórku, skąd można było się spodziewać widoku mrówczej armii Moskali – wielkiego tarana, który uderzał w porcelanowe wrota Europy, ale jeszcze do tamtego sierpniowego wieczoru nie zdołał ich skruszyć.

            Dziadza von Strotter myślał więc o swojej porcelanie, o cesarzu i górskich sanatoriach, do których miał nadzieję wrócić niebawem. I kiedy tak stał i wypatrywał oczy, aby ujrzeć hordy, przed którymi bronić trzeba serwisu do herbaty, tronu cesarskiego i walca, spłynął na niego sen, i śnił mu się dobrotliwie uśmiechnięty stary cesarz.

            I stało się, że nadciągnęli Moskale, a śpiący dziadzia Ludwik nie wykonał umówionego znaku i nie ostrzegł swoich towarzyszy przed bliskością wroga.

            Na wzgórku, na którym go postawiono, była kamienna kolumna, na kolumnie świątek – Frasobliwy, a nad nim – krzyż. Miał dziadzia von Strotter przekręcić ten krzyż na szczycie, co dla jego towarzyszy odpoczywających w pobliskiej leśniczówce będzie znakiem, że czas szykować oddziały.

            Ale von Strotter spał i uśmiechał się przez sen, krzyża nie przekręcił, i takiego uśmiechniętego przebili go Moskale, a potem – cztery tysiące Austro – Węgrów, zaskoczonych we śnie, posiekanych jak mięso.

siada

I czy dla takich, jak dziadzia von Strotter, istnieje przebaczenie?

Uwierzcie mi, niejedną noc przeleżałem pijany w okolicy krzyżyka. Dobre to było miejsce do picia – cieniście, zaciszno … ziemia pełna trupów pode mną, jak i ja sam byłem trupem za życia. I nieraz widziałem, jak ciężki żeliwny krzyż sam się obraca, bez niczyjej pomocy, w letnie upalne noce. Myślałem, że to zwid pijany, ale to był udręczony von Strotter, jego dusza, której nie wybaczono, a on i ja to jedno.

 

ANKA

Czemu nam to teraz opowiadasz?

 

MIETEK wstaje, wskazuje na Poczwarkę

Spójrz na niego. Oto człowiek obciążony winą.

 

ANKA

Przed chwilą chcieliśmy go za to ukarać.

 

MIETEK

A tego jednego właśnie nam zrobić nie wolno.

 

ROZALIA

Myślę … Myślę, albo mój atman myśli, albo sobie coś z dawna, niejasno przypominam … Ten czarny jegomość rozprawiał dużo i niezrozumiale, określoność – nieokreśloność, Abraksas – Śmaksas, i tylko ciągle powtarzał, że nic nie ma a nie ma.

A mi się wydaje, że jednak jest, i możemy to teraz zrobić. Urzeczywistnianie – jego własne słowa! Tylko co – nie mogę sobie przypomnieć? odkłada nóż. To samo robi Anka.

WÓJT

Ja wiem. Możemy go zostawić w spokoju.

 

MIETEK

Możemy sprawić, aby zostało przebaczone dziadzi von Strotterowi, i żeby zostało wybaczone mnie, i jemu, i nam wszystkim.

I gdybyśmy nawet odradzali się po siedem, a potem siedemdziesiąt i siedem razy, i tyleż razy umierali, trafiając do innych zaświatów i penetrując inne przestworza, zawsze należałoby uniknąć zemsty.

 

KSIĄDZ POCZWARKO

Boże mój, Boże …

 

MIETEK

Kim jest Bóg..?

 

KSIĄDZ POCZWARKO

Źle was uczyłem, ale prawdy uczyłem! Prawdy uczyłem, sam w nią nie wierząc.

MIETEK

I niech ci za to będą dzięki.

URZĘDNIK ZAŚWIATÓW w dalszym ciągu stoi z boku; widać go dzięki padającemu światłu

Jestem wami rozczarowany. Nie moja to co prawda sprawa, jakie osady błędnych założeń pozostaną w waszych żałosnych głowach nawet po śmierci, nawet po tym, jak w pocie czoła i w słowach lepszych niż zasługujecie, wyłożyłem wam, co i jak. Nie moja to sprawa, ale i tak jestem wami lekko rozczarowany, chociaż „zażenowany” to może lepsze słowo. Tak, żenujecie mnie, i chcę, żebyście o tym wiedzieli, choć nie ma to absolutnie żadnego znaczenia dla was, istot, które czeka wieczność wypełniona niewyobrażalnym bezsensem.

 Jak sobie jednak życzycie.

Ale tkwić w błędach nawet po śmierci – czegoś podobnego dawno nie widziałem.  Powtórzę, chociaż  szkoda słów – żadni z was szlachetni synowie, jesteście zwykłe skurwysyny i sucze córki, wy, ludzie … Szkoda słów, szkoda.

            Tymczasem pojawia się Frasobliwy, bardzo powoli podchodzi do Urzędnika. Kiedy ten go widzi, rzuca się na ziemię i panicznie pełza na brzuchu na drugą stronę sceny, gdzie znika za kulisami. Wszystkie inne światła oprócz tego, które nakierowane jest na Frasobliwego, gasną. A k t o r   g r a j ą c y   F r a s o b l i w e g o  wygłosi tymczasem ostatnią kwestię, bardzo powoli, robiąc długie przerwy, jakby ustawicznie się namyślając.

 

FRASOBLIWY

Miej­cie zro­zu­mie­nie dla lu­dzi sła­bej wia­ry.

Ja też jed­ne­go dnia wie­rzę, dru­gie­go nie wie­rzę.

Ale jest mi do­brze w mo­dlą­cym się tłu­mie.
Po­nie­waż oni wie­rzą, po­ma­ga­ją mi wie­rzyć
w ich wła­sne ist­nie­nie, istot nie­po­ję­tych.

Pa­mię­tam, że zo­sta­li stwo­rze­ni nie­wie­le niż­szy­mi od
nie­bie­skich mocy.
Pod swo­ją brzy­do­tą, pięt­nem ich prak­tycz­no­ści, są
czy­ści, w ich gar­dłach, kie­dy śpie­wa­ją, pul­su­je tęt­no
za­chwy­tu.

Na­tu­ral­nie, je­stem scep­tycz­ny, ale ra­zem
śpie­wam, po­ko­nu­jąc w ten spo­sób prze­ci­wień­stwo
po­mię­dzy pry­wat­ną re­li­gią i re­li­gią ob­rzę­du.

KONIEC

     

]]>
https://myslkonserwatywna.pl/sztajer-leprozorium-niewiara-w-czasach-zarazy/feed/ 0 26716
Sztajer: Miara naszego życia https://myslkonserwatywna.pl/sztajer-miara-naszego-zycia/ https://myslkonserwatywna.pl/sztajer-miara-naszego-zycia/#comments Sat, 23 Jan 2021 17:00:48 +0000 https://myslkonserwatywna.pl/?p=26823

Miarą naszego życia jest lat siedemdziesiąt

osiemdziesiąt, gdy jesteśmy mocni

Ps 90, 10

 

Dyskusja wciąż trwa. Sławomir, pacjent brytyjskiego szpitala w Plymouth, ma zostać odłączony od aparatury na wniosek żony i dzieci. Dawno niewidziana rodzina z Polski nalega na transport do kraju i umieszczenie w klinice zapewniającej opiekę w czasie oczekiwania na ewentualne wybudzenie (choć w opinii brytyjskich lekarzy istnieje tylko 10 – 20% szansy na wybudzenie do progu minimalnej świadomości, na pełny powrót świadomości – szans nie ma). Sprawa wywołuje zaciekłe dyskusje, zwłaszcza w prawicowej części Internetu – czemu trudno się dziwić.

Na polu bioetyki, w zmieniających się warunkach technologicznych i medycznych stoimy bowiem na ziemi niczyjej – tzn. bazujemy na intuicjach i precedensach stworzonych ad hoc, często wzajemnie sprzecznych i nielogicznych, za "kompas moralny" mając często wyłącznie sztandar "obrońców życia" – co jest z pewnych względów zrozumiałe, ale bynajmniej nie pozbawione kontrowersji. I mówię tu o kontrowersjach z punktu widzenia etyki katolickiej właśnie, nie o kontrowersjach w rozumieniu pawłowego "świata", czyli rzeczywistości a- lub antychrześcijańskiej.

Przypadek pana Sławomira potraktuję wyłącznie jako ilustrację wyjściową, zatem streszczając:  pacjent bez świadomości i według udostępnionych danych nie mający szans nie tylko na rychły, ale też jakikolwiek powrót do zdrowia, by zostać podtrzymany przy życiu, musi być poddawany ciągłej intubacji i intruzywnie odżywiany. Niektórzy (nazwijmy ich prolajferami) próbę odłączenia od aparatury podającej pokarm nazywają morderstwem i uznają za niedopuszczalną w świetle nauki Kościoła, inni zaś – za dozwolony przez katechizm zabieg przerwania terapii uporczywej.

Trzeba przyznać, że pojęcia takie jak "intruzywny zabieg", "sztuczne przedłużanie życia", "terapia uporczywa" są i będą coraz bardziej niejasne i nieostre. Problemy wywołane przez gwałtowny i skokowy rozwój medycyny sprawiają, że mnożą się wątpliwości nieznane wcześniej. Trudno jest więc posługiwać sie argumentami "Kościół od zawsze zabraniał….", "Kościół zawsze nauczał, że…", etc. Jeszcze w czasach młodości naszych rodziców i dziadków każdy z głośnych, dyskutowanych w ostatnich latach przypadków (Terry Schavio, Alfie Evans) nie miałby szans w ogóle zaistnieć, ponieważ pacjent nie przeżyłby do czasu, w których zaczynamy mieć wątpliwości natury moralnej.

A jednak nauczanie o moralności – o czym wszyscy wiemy – nie może opierać się na analizie precedensów i potrzebować ciągłego uaktualniania na bazie przeglądu najnowszych technologii medycznych. Należy wypracować jakieś uogólnienia, posługując się, na ile to możliwe, uniwersalnym językiem odnoszącym sie do pewnych pryncypiów, w najgłębszym swoim korzeniu sięgających do natury człowieka, metafizyki chrześcijańskiej, etc. Przyjrzyjmy się więc temu, jak na przestrzeni ostatnich stu pięćdziesięciu lat zmieniało się podejście Kościoła do kwestii skomplikowanych terapii zdrowotnych.

XV – wieczny jezuita, Leonard Lesjusz, pisząc o ryzykownych zachorowaniach kobiecych stwierdza, że jeśli dziewica nie chce poddać się zabiegom leczniczym z powodu wstydu i woli umrzeć, aniżeli dać się dotknąć mężczyźnie, nawet jeśli jest nim lekarz przeprowadzający leczenie, ma do tego prawo. Od II połowy XIX w., czyli od kiedy tylko temat stał się aktualny, katoliccy etycy co do zasady uznawali, że jeśli terapia jest ryzykowna, kosztowna bądź "niewspółmierna do statusu pacjenta" (sic!), nie można żadną miarą nakładać obowiązku korzystania z niej. Katolicki etyk John Gury w 1866 r. stwierdza, że jeśli w kończynę wdało się zakażenie, a pacjent nie chce poddać sie amputacji tej kończyny, to ma prawo wybrać śmierć niż życie bez kończyny. Jak się wydaje, to stanowisko do dziś nie budzi kontrowersji – pamiętam, jak referowano je na wykładach z etyki na KUL, nie akcentując go jako "ekscentrycznego" czy "kontrowersyjnego". W dokumencie z 1980 r. na temat eutanazji Kongregacja Nauki i Wiary stwierdza, że terapie dzielą sie na zwyczajne i nadzwyczajne, w zależności od kosztów i stopnia skomplikowania oraz psychicznego i fizycznego stanu pacjenta poddawanego tym terapiom – przy czym poddawanie się terapiom nadzwyczajnym ani ich kontynuacja nie są moralnie zobowiązujące. Co więcej, rezygnację z takich terapii Kongregacja określiła mianem "akceptacji natury ludzkiej".

Wiele zmieniło się, gdy tron piotrowy objął papież Jan Paweł II.  Człowiek będący świadkiem najazdu hitlerowskich Niemiec, a potem stalinowskiego ZSRR na Polskę, głęboko dotknięty masowymi zbrodniami popełnianymi w dobie totalitaryzmów, postawił sobie za cel stworzenie i promowanie cywilizacji życia. Jest to doskonale zrozumiałe, a jednak efekty są zaskakujące.

Papieska Rada Cor Unum dokonuje zmiany akcentów, a nawet zmiany stanowiska – terapie, w tym nadzwyczajne, są wyrazem troski o godność pacjenta i muszą być stosowane i kontynuowane. Odżywianie zaintubowanego nie jest już "środkiem nadzwyczajnym", ale zyskuje status zwyczajnego, stąd też moralnie wątpliwa jest rezygnacja z takiej formy podtrzymywania przy życiu.

"Cywilizacja życia" w połączeniu z personalizmem forsowanym przez środowiska bliskie Janowi Pawłowi II paradoksalnie rezygnują z myślenia w kategoriach korzyści i dobra pacjenta, o których często była mowa w dywagacjach katolickich etyków z lat wcześniejszych. Nie dobro pacjenta ani nie poszanowanie kondycji ludzkiej, ale wartość życia biologicznego i jego trwanie staja sie wartością absolutną, stawianą na pierwszym miejscu.

To stanowisko budzi wątpliwości nie tylko natury praktycznej. Podtrzymywanie biologicznych funkcji, nawet w wypadku śmierci mózgowej, jest możliwe już teraz. Jeszcze chwila – a taki pacjent bez świadomości, niech nawet chociażby pozbawiony wszystkich członków, będzie mógł funkcjonować pod skomplikowaną aparaturą przez kolejne sto pięćdziesiąt lat. Pojęcie "naturalnej śmierci" w takim świecie staje się niemal niezrozumiałe – zaś obrona życia "od poczęcia do naturalnej śmierci"  – zaklęciem.

Jeśli za jeden szczyt podkowy przyjmiemy wysiłki prolajferów, by w żadnym przypadku nie rezygnowano z żadnej możliwej terapii, i aby obłożyć tę konieczność moralną sankcją, za drugi zaś – technokratów medycznych, manipulujących przy genomie, by stworzyć wymarzonego człowieka nieśmiertelnego, zamrażających ciała ludzkie, by obudzić je za kolejnych dwieście lat, uploadujących ludzką świadomość do chmury danych, by odtworzyć ją w cyborgicznym ciele – to ta podkowa przeciwieństw właśnie się domyka.

Nie tylko, jak zostało napomknięte wcześniej, praktyka domaga sie rewizji tego absolutyzującego stanowiska. Trzymanie się życia biologicznego za wszelka cenę jest nie tylko niechrześcijańskie. Jest asekuracyjne. Bracia i siostry projalferzy, czemu boicie się naszej siostry, śmierci cielesnej? Czemu tak strasznym aktem ma być – pozwolić komuś odejść, odstępując od ekstremalnej medykalizacji śmierci?

Życie biologiczne, jakkolwiek dość istotne, nigdy nie było na pierwszym miejscy w hierarchii ludzi wierzących. Istnieją przecież dobra pozwalające na to, by siebie lub innych w imię tych dóbr życia biologicznego pozbawić. O tym wiedzą nie tylko katolicy, ale też ludzie honoru niezależnie od konfesji – we wszystkich godnych tego miana cywilizacjach śmierć w obronie ojczyzny jest aktem bohaterstwa – gdyby życie biologiczne było wartością najwyższą, należałoby przecież czynić wszystko w celu jego zabezpieczenia, a więc oddanie swojego życia na ofiarę (w imię obrony ojczyzny, swoich wartości, dobrostanu swojej wspólnoty etc.) byłoby czynem nagannym moralnie.

Oskarżamy współczesność o tchórzostwo w obliczu śmierci i cierpienia – czas zadać sobie pytanie, na ile potrafimy w sposób realny stawić czoło perspektywie własnego odejścia. Kultura ludowa posiada pewne intuicje na temat "zatrzymywania człowieka na siłę przy życiu" – ileż jest na wpół legendarnych opowieści o tym, jak starzec na łożu śmierci mówi do modlącej sie rodziny: "Dajcie mi odejść w spokoju"!

Z reguły nie dajemy sobie odejść w spokoju. Standardem jest raczej śmierć szpitalna niż domowa. I o ile samo w sobie zjawisko to nie jest ani dobre ani złe, dlaczego czymś złym miałoby być marzenie o śmierci takiej, jakiej doświadczali nasi pradziadkowie – bez pudełka leków, które trzeba zjeść codziennie, bez wieloletniego tournee po szpitalach, w swoim czasie i we własnym łóżku? Jakie kryteria stosujemy, mówiąc o "śmierci naturalnej"?

Sprawa jest niejasna – nieuczciwie jest działać tak, jak gdyby była zupełnie oczywista. Niech miarą ortodoksji nie będzie chęć zatrzymania kogoś przy sztucznie podtrzymywanym życiu biologicznym, choćby tego nie pragnął.
 

Agnieszka Sztajer

 


Bibliografia:

wyrok sądu zawierający informacje o obecnym stanie zdrowia R.S:
https://www.bailii.org/ew/cases/EWCOP/2020/69.html

przegląd katolickich dyskusji bioetycznych na temat teapii zwyczajnych i nadzwyczajnych:

https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/13803600600629926?src=recsys&fbclid=IwAR0N0ymopzRtcV2GXSI6cNVcfPuHMaPtDxI77ZirxUV4Y5dzxT8neULfEo0&

 

]]>
https://myslkonserwatywna.pl/sztajer-miara-naszego-zycia/feed/ 2 26823
Sztajer: Maja https://myslkonserwatywna.pl/sztajer-maja/ https://myslkonserwatywna.pl/sztajer-maja/#respond Sat, 14 Nov 2020 05:54:53 +0000 https://myslkonserwatywna.pl/?p=26446 W Dołecku Ruskim życie płynęło dość zwyczajnie, ale coraz wolniej. Był tam więc sklep, w którym coraz mniej sprzedawano, domy, w których coraz mniej mieszkano, przystanek, na który poza miesiącami letnimi nie zajeżdżał już żaden autobus (a i o nim mówiło się, że ma przestać kursować, i teraz człowieku radź sobie sam albo w ogóle nie wyjeżdżaj, bo  po co) i kościół, do którego ksiądz zajeżdżał tylko raz w tygodniu, w niedzielę, kwadratowym samochodem, a po zakończonym nabożeństwie niecierpliwie obracał klucze w palcach, bo kostropate baby w kolorowych chustach nie chciały przestać śpiewać i pozwolić mu zamknąć kutych drzwi, i pojechać do domu. Była też stara butwiejąca cerkiew, podparta ze wszystkich stron drewnianym rusztowaniem, oraz dwa cmentarze – jeden katolicki, zapełniający się powoli, ale systematycznie, błyszczący granitem i lastryko i woniejący zapachem starego plastiku sztucznych kwiatów i olejnych wkładów do zniczy, oraz drugi, wschodni, na którym od lat nikogo nie pochowano, a który obrastał mchem i schylał się do ziemi przy samej cerkwi. Niedaleko stała granica schowana w gęstym lesie, który obrósł wzgórza. Na tych wzgórzach dawno temu bili się Niemcy z Ruskimi, ale ani tutaj, ani na bardzo długim jeszcze odcinku nie dało się przez nią legalnie przejść, co prowokowało do pytań – jaki właściwie kraj leży bezpośrednio w sąsiedztwie wciśniętego w kotlinkę Dołecka Ruskiego? Czy ten, do którego można wjechać pięknym przejściem obok najbliższego miasta, wiecznie zakorkowanym przez szpalery ciężarówek i samochodów uginających się od wódki i papierosów? Czy może jakiś inny, jakieś cesarstwo zarządzane przez zesłanego na banicję cesarza z ogromnymi wąsami i czerwonymi lampasami na czarnych spodniach? A może nie było tam żadnego kraju, w każdym razie żadnego kraju z walutą i paszportami, szkołami i wojskiem, a tylko jakaś chimera, co roku zwijająca się w kulkę jesieni razem z żółknącymi liśćmi drzew w Dołecku Ruskim, i eksplodująca obfitością w okolicach maja, kiedy to bzy porastały wschodni cmentarz tak, że nie było widać ani nagrobków, ani cerkwi, i tylko kopulasta wieża wyglądała zza zlepionego słodkim zapachem kwiatowego ulepka? Wszystko to było otwartą możliwością, ale nie wydaje się, żeby okoliczni mieszkańcy trapili się tym albo wiele o tym myśleli. Wychowani poza miastami, które rozpościerają troskliwy klosz i żywią swoją populację słodką nierzeczywistością, wiedzieli, że możliwość przychodzi zawsze znienacka i szybko zamienia się w rzeczywistość, wtedy zaś – nigdy wcześniej! – trzeba ją chwycić za łeb jak krnąbrnego koguta i poradzić sobie z nią po swojemu. Gdyby zbyt uważnie wpatrywać się w noc, gdzie w nierzeczywistości czają się tysiące cieni, a nigdy nie wiadomo, który z nich przybierze realność, szłoby po prostu zwariować. Tak się zresztą z niektórymi działo, a wtedy stawiano ich za wzór tego, co dzieje się z człowiekiem, kiedy da sobie namieszać w głowie bajkami – instytucja wioskowego głupka zawsze stawia do pionu całą resztę.

Aktualnie w Dołecku Ruskim nie było żadnego wioskowego głupka; może dlatego, że nawet tutaj przyzwyczajono się do głupoty pokazywanej w telewizorze i nie było już tak prosto rozróżnić między głupim a mądrym. Ale to tylko jedna z możliwości, a nad możliwościami nie ma się co zastanawiać.

O śmierci nie rozmawiano, ponieważ wszyscy się jej bali. Był czas przywyknąć! – a jednak się jej bali. Oczywiście, wiele mówiono o pogrzebach, kostnicach, nagrobkach i kwiatach – tak właśnie przecież wygląda rzeczywistość, kiedy trzeba kogoś pochować, a to zdarza się w Dołecku regularnie. Ale śmierć jest zawsze możliwością – czy ktoś ją kiedykolwiek widział? – człowiek jest ciepły i żyje, należy do świata rzeczy realnych, a potem – nie wiadomo dokładnie kiedy – zamienia się w sztywnego denata, nic już nigdy nie powie ani nawet nie kiwnie ręką. I tak to się dzieje, ale sama śmierć jest w tym wszystkim nieodgadniona i nierzeczywista. Właśnie dlatego najlepiej byłoby o niej nie myśleć ani nie rozmawiać.

Tak myślano w okolicznych wioskach, tak myślałoby i w samym Dołecku, gdyby nie to, że mieszkał tu pewien człowiek – Kuba Iwaniuk – o którym mówiło się, że przeżył własną śmierć i powrócił do świata żywych z tamtej strony.

Kuba Iwaniuk nie wyróżniał się niczym specjalnym. Patrząc na niego nie sposób byłoby nawet odgadnąć, ile ma lat. Wszyscy we wsi wiedzieli oczywiście, że jest stary, ale nie bardzo stary – tak samo stary, jak wszyscy, ale nie aż tak stary, jak sama wieś, cerkiew i opuszczony cmentarz. Ci pierwsi – czyli ludzie starzy – byli całkiem zwyczajni; to właśnie oni (z wyłączeniem, oczywiście, samego Kuby Iwaniuka) nie bardzo rozmawiali o śmierci. Wieś i jej starość były niezwyczajne: w jesiennych ciemnościach błyszczały domy i obejścia, których za dnia nie było widać, w cerkwi na poprzecznej belce pod sufitem kłębiły się anioły i demony, których delikatna materia jeszcze nie złuszczyła się płatami farby po spróchniałej desce, w starych betonowych schronach na zboczu góry drżeli bladzi żołnierze, jeżeli noc była zimna i niespokojna.

Kiedy pytano Kubę Iwaniuka o to, czy prawdą jest, że odwiedził zaświaty i z nich do Dołecka powrócił (a można go było zastać o każdej niemal porze dnia za sklepem), kiwał miarowo głową przybraną w kaszkiet, i nie wiadomo było, czy to znak potwierdzenia, czy choroba sieroca.

Na rzecz prawdziwości przypuszczeń o jego niezwykłych przypadkach przemawiało jednak co innego. Wskazując dłonią cmentarz przycerkiewny, odległy od sklepu zaledwie o rzut kamieniem (w Dołecku wszystko było blisko siebie, tak blisko, że czasem miało się wrażenie, że spłachetki pól i dachy domów zaraz zamkną się w sobie razem, zakryją szczelinę powietrza, zamurują wszystkich w tej kotlinie, i chciało się wtedy wyjść na wzgórza, ku betonowym schronom, w stronę granicy i szarego nieba z rozrzedzonym, przestronnym i nieokreślenie daleko roztaczającym się powietrzem), mówił czasem:

– Gdybyście wiedzieli, co to śmierć, na wyprzódki byście rwali się do umierania. Odechciałoby wam się pić i palić, jeść i oglądać telewizję, czytać gazety i robić kawę – myślelibyście tylko, jak to zrobić, żeby już czym prędzej umrzeć.

Słuchacze kręcili zakłopotani głowami, ale starali się zrozumieć, co też im mówi Kuba. Odkąd powrócił z zaświatów, zawsze miał pieniądze – przestał przepijać emeryturę, a co miał, to rozdawał. Zamiast zaklinać starą Nikitiukową albo jej młodą ekspedientkę – pomagierkę  i obiecywać, że „na zeszyt,  na zeszyt”, ale się wszystko odda, co do grosza odda, i to już niedługo – można było jak król położyć kubowe pieniądze na ladzie i oczekiwać kulturalnego obsłużenia. Niegrzecznie  byłoby ignorować dobrodzieja. Swoją drogą, przy winie zawsze warto o czymś pogadać, czemu więc nie miałoby to być gadanie o chwalebnych przypadkach Kuby Iwaniuka.

– Był przecież tutaj taki, co postanowił i umarł, Jacek Korneluków powiesił się w stodole za transformacji – powiedział jeden z słuchaczy, a inni przytaknęli, przecież wszyscy pamiętali te mnóstwo policji, tę zaryczaną Kornelukową i kłótnie o to, komu się potem sprzeda pole i stodołę, które wszyscy chcieli mieć, ale się bali.

– Nie o to idzie – odpowiadał wtedy najspokojniej w świecie Kuba Iwaniuk – rwać się do umierania nie może ten, komu życie niemiłe. Tam przecież wszystko tak samo jak tutaj. Wieszasz się w stodole – budzisz się w stodole. Korneluk wcale nie chciał umierać, on umrzeć musiał, a to różnica.

– Tak samo jak tutaj? To nie może być! – oburzali się słuchacze.

– A ja wam mówię, że tak samo. Sklep ten sam, i domy te same, i wzgórza, i wszystko naraz i każde z osobna to samo i tak samo.

– Komu w takim razie tam spieszno? – zapytywał Czesiek nazywany Puszką z powodu dawnych błędów. Nie leżało mu to, co mówił Iwaniuk. Wyznaczono go do kupna następnej butelki, a że brakło pieniędzy, wiedział, że długo będzie musiał korzyć się przed Nikitiukową, żeby dała na zeszyt. Komu mogłoby być do tego spieszno?

– Rzecz w tym – odpowiadał Iwaniuk, przekrzywiając głowę i odruchowo wsadzając do gęby papierosa, którego mu usłużnie odpalano – że ty jesteś nie ten sam. 

***

Dziwne rzeczy opowiadał Kuba Iwaniuk. Gdyby go ktoś naprawdę słuchał, mógłby orzec, że plącze się i kluczy w zeznaniach.  Bywało bowiem, że oglądał się naokoło i mówił:

– Nic nie jest w zaświatach takie jak tutaj.

Pytano go wtedy:

– Czy w zaświatach jest raczej jak w miastach? Albo jak w rajskim ogrodzie? Albo może jest ciemno i zimno, i nie ma Boga ani nawet amerykańskich i radzieckich kosmonautów?

– Nie jest ciemno – odpowiadał – bo ciemność jest przeciwnością światła, a w zaświatach wszystko jest jedno, nigdy przeciwne. Nie jest zimno, bo do odczuwania zimna potrzebujesz stóp, ramion i skóry na stopach i ramionach, a w zaświatach nie masz nic – ani ramion, ani stóp; masz tylko twarz, ale widzi ją tylko Bóg.

– Więc widziałeś Boga? – zainteresował się ten i ów; to robiło wrażenie. Może niezbyt duże, bo o Bogu mówił sporo ksiądz odwiedzający Dołecko raz w tygodniu, osoba w naturalnie prostorozumowym antyklerykalizmie wioskowym nielubiana – ale w końcu, jeśli opowiada o nim Kuba Iwaniuk, to musi być co innego.

Ale na to pytanie Kuba odpowiedzieć nie chciał albo nie mógł: wywracał wtedy oczyma i zaczynał kaszleć i charczeć straszliwie. Nie było to nic nowego – kaszel taki męczył go od czterdziestu lat i był wieczną pamiątką i zapłatą za stale podsycany romans z kiepskim tytoniem. 

Czasami po ataku Kuba uśmiechał się jak dziecko, oczy zachodziły mu mgłą i wzdychał błogo jak po dobrej świątecznej galarecie podlanej wódką lepszą niż powszednia. 

– Gdybyście podpalili nasz las – i wskazywał drżącą ręką jesienne, pomarańczowe i czerwone, płomieniste drzewa na wzgórzach okalających Dołecko – a on nie spalałby się tysiąc dni i tysiąc nocy, wiedzielibyście, że to Bóg na was patrzy. A w płonącym lesie mieszkałyby płonące sowy i jelenie z ognistymi rogami, a wszystkie z oczyma na całym ciele, rozpalonymi jak węgle. Tak i Bóg widziałby was, choć wy jego nie, bo do tego samemu trzeba stanąć w wielkim ogniu. Ciepło, ciepło … – wzdychał i mruczał, i nikomu już nie chciało się go słuchać, ale słuchano, bo zaraz znowu wysupływał z kieszeni  piątkę i można było iść do sklepu.

***

 Kiedy przychodził maj, a bez krzaczył się dziko dookoła cerkwi, kryjąc ją przed wzrokiem przejezdnych, mówiono:

 – Przyszła wiosna.

Kiedy słońce wypluskiwało wczesnym rankiem zza wschodniej granicy, dźwigając z sobą w górę zapach dojrzałego żyta, a w powietrze niósł się przenikliwy dźwięk dziesiątka ostrzonych kos, mówiono:

– Przyszło lato.

Kiedy nad kotliną krzyczały dziko i gardłowo dzikie gęsi i żurawie, uroczyście oznajmiając migrację do ciepłych krajów, a myszy coraz liczniej i śmielej szturmowały spiżarnie, nic sobie nie robiąc z obecności spasionych, stroszących futro na chłodne wieczory kotów, mówiono:

– Przyszła jesień.

Kiedy powietrze nabierało ostrości, ziemia szarzała i stawała się całkiem smutną i beznadziejną, a jedyną zielenią w okolicy były żywiczne brzozy, i to one ratowały pokurczone, niepewne i znikające słońce, kołysząc je w swoich najeżonych igłami, długich ramionach, mówiono:

– Przyszła zima.  

Od czasu swojej wycieczki w zaświaty, Kuba Iwaniuk przestał zgadzać się w tej kwestii z sąsiadami i znajomymi. „Zima, zima” – powtarzał pod nosem, poirytowany – „nie ma żadnej zimy, to tylko jęczmień w oku”. Innym razem mówił : „Wiosna? Gdyby tylko oczy im wyzdrowiały, pojęliby, że te bzy, co oplotły cerkiew, to kwiat pustki”. Albo też: „Lato? Jesień? Nic takiego nie ma, nie ma nic takiego w zaświacie, a więc i tutaj nie ma!”

Dziwiono się tym kaprysom, a nawet zaczęto niepochlebnie mówić o Iwaniuku. Tyle przecież opinii dzieli ludzi, skłóca rodziców z dziećmi, teściową z synową i sąsiada z sąsiadem. W kwestii pór roku i pogody zgadzali się jednak wszyscy i należało to doceniać. Najważniejsze, żeby był spokój i zgoda – a jak może być spokój i zgoda, kiedy nawet w takiej sprawie był ktoś, kto jątrzył i kwestionował? Ale poza tym Iwaniuk był nieszkodliwy, więc dano mu spokój.

Jednego lata wydarzyło się coś dziwnego. Do Antoniukowej przyjechał wnuk z zagranicy i, jak to młodzi bywający w świecie, zaczął wygadywać głupoty. Tam, gdzie miejscowi widzieli tonącą w kwiatach cerkiew, on widział jeden niepozorny krzew oparty o murszejącą ścianę; gdy miejscowi słyszeli śpiew kos pod ostrzałkami, on mówił: „Przecież to tylko stary Antoniuk ostrzy swoją kosę, nikt poza nim nie wykasza łąk od lat”; kiedy słyszano wycie wilków w lesie na wschodzie, on mówił „To tylko psy szczekają w obejściu leśniczówki, albo muzyka gra u kogoś w domu”. Po kilku tygodniach tubylcy stracili zupełnie rachubę; nie wiedzieli, czy to oszalał młody przyjezdny czy oni potracili zmysły. Zaprowadzili go więc w nabożnym strachu do Iwaniuka otoczonego świtą, spodziewając się, że na jego widok wykrzyknie: „Oto ten, co widzi prawdziwie i nie ma jęczmienia na oczach!”

Wydarzyło się jednak co innego: na widok młodzieńca z zaciętą miną popychanego naprzód przez rozgdakane jak perliczki, przerażone wiejskie kobiety, splunął na ziemię i wykrzyknął:

– Ten ma nie tylko jęczmień na oczach, ale cały jest okiem pokrytym straszliwym ropniem i zaraz utraci zdolność widzenia! Wyrzućcie go poza wieś, byście zaraz wszyscy nie oślepli!

Stara Antoniukowa osłoniła wnuka ramieniem, zabrała go do domu, nasmażyła kotletów i zawekowała ogórki w słoiki, i chociaż się wzbraniał, kazała mu to wszystko zapakować do bagażnika i czym prędzej pod osłoną nocy odjechać.

***

Pytano kiedyś księdza, który przyjeżdżał do Dołecka raz w tygodniu, jak to jest z Kubą Iwaniukiem – czy to może być, żeby ktoś był w zaświatach i powrócił.

Ksiądz zmieszał się bardzo, a może zwyczajnie zniecierpliwił, i powiedział, że o takie rzeczy trzeba pytać biskupa, po czym wsiadł w kwadratowy samochód i prędko odjechał.

Wszyscy wiedzieli, że biskup mieszka bardzo daleko i jest zajęty zupełnie innymi sprawami. Jego pałac wciąż oblegali dziennikarze, roztrząsając kłopoty stare i nowe, więc sprawa z martwych powróconego z Dołecka Ruskiego nigdy nawet do niego nie dotarła.

***

Kubą Iwaniukiem zainteresował się jednak pewien dziennikarz. Był to człowiek bardzo niespokojny i nie mogący znaleźć sobie miejsca. Mieszkańcy Dołecka Ruskiego powiedzieliby, że zbyt dużo czyta, a za mało pije. W każdym razie wziął z sobą to, czego potrzebują dziennikarze, żeby sklejać kolorowe bajki o świecie, spakował swoje kamery i mikrofony do samochodu, i pojechał do Dołecka. Pierwszego napotkanego mieszkańca zapytał, gdzie można znaleźć człowieka, który osiągnął maję – bo jest tu podobno taki.

Chłop wybałuszył oczy i wykrzyknął zdumiony, że miastowy przyjeżdża tu, do Dołecka, i wyciąga stare sprawy: 

– Maja Pietraszkowa dawała za przystankiem trzydzieści lat temu! Od dziesięciu tu nie mieszka, a odkąd wszystkie dziewuchy, które mogłyby ją zastąpić, wyjeżdżając na naukę w mieście, co się tłumaczy: dawać miastowym zamiast swoim, nie ma tu po co człowiekowi żyć.

Dziennikarz zmieszał się i odjechał. Nigdy się nie dowiedział, że Kuba Iwaniuk zmarł spokojnie w pewien czerwcowy wieczór, z rękami złożonymi jak u zmurszałego aniołka z ukruszoną twarzą na cmentarzu przycerkiewnym. We wsi zapamiętano to różnie – jedni twierdzili, że w rzeczywistości wtedy tylko zasnął, a naprawdę odszedł w zaświaty, tym razem na dobre, na początku grudnia, idąc do lasu w pogodny dzień, aby zszabrować kilka wonnych gałązek świerkowych. Co jeszcze diwniejsze, nagrobek z jakichś powodów głosił październikowy zgon – nikt już nie wiedział, czy na skutek kompromisu czy niedomówienia. Co gorsza, byli i tacy, co twierdzili, że Kuba Iwaniuk wcale nie umarł, i że regularnie można go spotkać pod sklepem, a najlepszym dowodem na to, że jest wśród żywych i w dobrym zdrowiu, jest ciągle wypłacana emerytura, którą wciąż, piątka po piątce, wydziela kompanem, sam będąc bez potrzeb. Nagabywana w tej sprawie Nikitiukowa ze sklepu wzrusza ramionami i każe wyjść – znerwicowana jest jak rzadko, bo mało kto przychodzi do sklepu, i może trzeba go będzie w końcu zamknąć.

Kto też i ma przychodzić, skoro nowy cmentarz zapełnia się powoli, ale systematycznie, i umierają  ci, którzy mogliby nam powiedzieć prawdę o Kubie Iwaniuku. 

 

Agnieszka Sztajer

 

 

]]>
https://myslkonserwatywna.pl/sztajer-maja/feed/ 0 26446
Sztajer: Następne tysiąc lat należy do Azji* https://myslkonserwatywna.pl/sztajer-nastepne-tysiac-lat-nalezy-do-azji/ https://myslkonserwatywna.pl/sztajer-nastepne-tysiac-lat-nalezy-do-azji/#comments Tue, 10 Nov 2020 16:13:29 +0000 https://myslkonserwatywna.pl/?p=26387 *chyba, że…

 

Hello, Zhou – Wei! Come to the classroom! – tę frazę wypowiadam trzy razy w tygodniu. Rozkoszny skośnooki czterolatek w oryginalnej kurtce od Gucciego puszcza rękę mamy i posłusznie maszeruje za mną na zajęcia, które potrwają kolejną godzinę. Zhou – Wei posługuje się dwoma językami: rodzimym językiem jednego z dużych, gospodarczo tygrysich państw azjatyckich, w którym rozmawiają z nim jego rodzice i polskim, który słyszy w przedszkolu i na ulicy. Moim zadaniem jest sprawić, by w przeciągu kilku lat władał angielskim, będącym póki co lingua franca – stąd ta edukacyjna inwestycja. To inwestycja w przyszłość Zhou – Wei, ale przecież sam Zhou – Wei, zgodnie z azjatycką mentalnością, sam jest rodzajem inwestycji przedsiębranej przez jego rodziców. Tym większa spoczywa na nim odpowiedzialność, a jej ciężar czuje już teraz – w wieku, w którym dzieci europejskie nie znają jeszcze nawet zalążkowo pojęcia obowiązku (i coraz bardziej prawdopodobne, że jeszcze wiele lat dzieli je od skonfrontowania się z zawartością tego pojęcia).

Zhou – Wei nie jest jedynym azjatyckim klientem. Jego kolega, Hao – Tien w wieku pięciu lat odbywał u nas kurs języka pięć razy w tygodniu. Daje to pięć godzin nauki angielskiego tygodniowo w wieku, w którym mózg dziecka jest chłonny jak gąbka, i oczywiście sporo kosztuje – dorosłych kosztuje pieniądze, dziecko zaś płaci swoim dzieciństwem. Ta sama logika inwestycji, ta sama skrupulatność i matematyczna dokładność myślenia zarówno małego ucznia, jak i jego rodziców. Nie ma żadnych wątpliwości, że obaj szybko opanują angielski i będą się nim płynnie posługiwać, podobnie jak opanują każdą inną umiejętność, którą ich rodzice uznają za konieczny składnik ich wykształcenia. Zastanawia mnie za to, czy ich dzieci będą jeszcze musiały uczyć się angielskiego. Azjaci są praktyczni – być może wówczas, to jest za te około dwadzieścia pięć lat, władanie mową synów Albionu stanie się użytecznym hobby, prawdziwą wartością będzie jednak znajomość któregoś z wiodących języków Azji. Patrzę więc na Zhou – Wei przesuwającego kolorowe klocki i zastanawiam się, czy ucząc go jednego z języków europejskich, nie dokładam jednocześnie cegiełki do jego terminacji, a przynajmniej – marginalizacji na arenie światowej.

Sowa Minerwy wylatuje o zmierzchu, na odpowiedź muszę więc poczekać. Nie wiadomo, jak długo – czy jest dojrzały ranek przechylający się ku godzinie południowej, późne popołudnie, a może – chwila tuż przed wieczorem?

***

Pewnie można by było uznać te deklaracje za przesadę.

Chociaż w geopolityce mówi się od lat o przesileniu azjatyckim, wielkiej rywalizacji mocarstw i niemal pewnej przegranej Europy w wielkiej bitwie regionów świata o znaczenie i przywództwo, z wnętrza życia codziennego te diagnozy można uznać za fantasmagorie. Ponieważ zdecydowanej większości z nas tylko taka perspektywa jest dostępna (najbliższa ciału koszula), nie wyobrażamy sobie właściwie, aby można było pomyśleć świat, w którym rozliczamy się inaczej niż w dolarach, aby osiągnąć sukces zawodowy uczymy się nie angielskiego, ale – dajmy na to – mandaryńskiego, a główna siedziba korporacji, w której pracujemy, znajduje się nie w Bostonie czy Londynie, ale w Szanghaju bądź Seulu. Przede wszystkim trudno nam wyobrazić sobie świat, w którym nie jesteśmy (my – Europejczycy) tymi, którzy stworzyli podwaliny prawa i filozofii, dokładnie porządkujących świat, i sztuki, tłumaczącej jego trudno uchwytne piękno – z tego tytułu mamy więc prawo spędzać czas na wielkim zbiorowym wypoczynku, niczym Bóg po sześciu dniach stworzenia, zbierać doświadczenia i smakować życie. W tym świecie również musi istnieć ktoś, kto zajmuje się mozolnym spinaniem prozaicznej strony rzeczywistości: setki tysięcy rąk gotowych do pracy w fabrykach, miliony tanich pracowników najemnych. Ale to nie my – my się już napracowaliśmy, teraz oddajemy się kontemplacji – dokładnie jak Arystoteles, który mógł sobie na to pozwolić, posiadając niewolników zajmujących się sprawami praktycznymi.

A co, jeśli nie możemy pozwolić sobie już na kontemplację? Co wówczas, jeśli niewolnicy się zbuntowali – i to nie w starym, rewolucyjno – rabacyjnym stylu, z którym ostatecznie zawsze jako panowie świata rozprawialiśmy się za pomocą instrumentów siłowych; co, jeśli niewolnicy są nie u bram, ale we wnętrzu naszych gabinetów i w salonach, na stanowiskach kierowniczych, ubrani w nienaganne garnitury; jeśli komunikują nam zimnym tonem, że przespaliśmy swój czas, i że leniwi głupcy nie zasługują na nic innego, jak tylko na bycie twardo zarządzanymi?

Siedzę w kucki na podłodze i patrzę, jak Zhou – Wei liczy kształty; nazywa je poprawnie po angielsku. Mam ten komfort, że moja codzienność posiada punkt styczny z tarciem wielkich cywilizacyjnych płyt tektonicznych – mogę więc przynajmniej snuć domysły na temat kolejnego tysiąclecia, i to mimochodem: w przerwie w pracy, przy popołudniowej herbacie, czekając na autobus.

Mam przeczucie, że będzie należało do Azji.

***

W procesie edukacji w Europie i USA nie ma bardziej chronionego dobra niż zdrowie psychiczne i dobre samopoczucie ucznia. Dziecko, które czuje się dobrze, zachowuje się dobrze; dziecko, które czuje się źle, zachowuje się źle – oto maksyma, która od wielu lat rządzi rozumieniem wychowania i nauczania. To fundament porozumienia bez przemocy, pozytywnej dyscypliny i aktywnego słuchania.

Dziecko zachowuje się źle? Wróć i przemyśl, co jako nauczyciel i wychowawca zrobiłeś źle, widocznie bowiem – zgodnie z powyższą maksymą dziecko poczuło się źle, a ty za to odpowiadasz.

Od około stu lat zaczynamy rozumieć, że dziecko jest człowiekiem, a nie zwierzęciem do tresury; tę ważną prawdę na polskim gruncie uświadamiał nam na przykład Janusz Korczak. Jednocześnie wciąż traktujemy dzieci jak delikatne, puchate kotki, niezdolne do pokazania pazurów, nawet jeśli one w swojej wolności wyraźnie je pokazują.

Zresztą, jako Europejczycy jesteśmy piewcami wolności i indywidualizmu. Im jest go więcej, tym większą wartość przypiszemy danemu działaniu. Na wolności oparła się cała nasza cywilizacja i jest to niezaprzeczalny fakt. Tyle, że wolność każe zazwyczaj ponosić konsekwencje swoich działań, a kreatywność i indywidualizm domagają się treści.

Nie wiadomo, co w tej plątaninie współzależnych wartości i subtelnych zależności nie zatrybiło i gdzie popełniliśmy błąd – a nawet, czy w ogóle go popełniliśmy. Faktem jest jednak, że europejski nauczyciel szkoli się przede wszystkim z technik budowania relacji – jeśli ich nie opanuje i nie dokona cudu zwrócenia na siebie uwagi i wyegzekwowania odrobiny zainteresowania, nie mówiąc już o posłuchu, nie dotrze nawet do punktu zero, w którym można zacząć przekazywać wiedzę.

Faktem jest również, że około pięćdziesięciu procent nauczycieli w USA odchodzi z zawodu po pięciu latach, odczuwając nieprzezwyciężalne wypalenie.

W wypadku azjatyckich dzieci wspomniany wyżej „punkt zero” zaczyna się wraz z pierwszym momentem zajęć. Czas na przekazanie wiedzy rozciąga się od początku do końca lekcji. Zero technik, zero walki o uwagę. Godzina posłuszeństwa, nieprzerwana transmisja wiedzy i umiejętności.

Wolność? Innym razem. Kreatywność? Niekoniecznie.

A jednak na zajęciach z azjatyckimi uczniami nauczyciel wypoczywa.

Przychodzi mi na myśl skupiona twarz Zhou – Wei i jego bezbrzeżne zdziwienie, kiedy pytam go o tę samą rzecz po raz trzeci. „Again?” – czterolatek wzrusza ramionami. Przecież już tyle razy o tym mówiliśmy, czas na coś nowego. Oddycham głęboko. Ciężko przestawić się z trybu nauczania białych dzieci, dla których powiedzieć dziesięć razy to mało – tak bardzo są rozproszone.

Powtarzamy im, naszym europejskim i amerykańskim dzieciom, że są wyjątkowe i mają prawo podążać za swoimi marzeniami. To zrozumiałe – funkcjonując w paradygmacie twórczego indywidualizmu chcemy uwolnić siły, które tak jak w wiekach poprzednich dzięki innowatorom, wolnomyślicielom i błyskotliwym indywidualistom będą dalej tworzyć wielką, prosperującą i zachłannie bogatą pod każdym względem cywilizację – obiekt zazdrości całego świata.

Owych zmieniających bieg historii jednostek heglowskich, wizjonerów, dowódców i charyzmatycznych ascetów jest przecież tylko kilka procent na cały ogół społeczeństwa. Dokonują oni rzeczy wspaniałych i śmiałych rękoma i wysiłkiem reszty – masy ludzi zwyczajnych, żyjących w sposób zdyscyplinowany i produktywny. Kandydatów na te stanowiska, których potrzeba na gwałt, i powinny stanowić one miażdżącą większość społeczną, brakuje. Dyscyplina i skuteczność to ostatnie cechy, które można by przypisać wychowanemu w sposób współczesny młodemu Europejczykowi czy Amerykaninowi. W oczach rodziców i wychowawców ma on obowiązek stać się Kolumbem, Kopernikiem czy Napoleonem – przy czym w procesie kształtowania tych osobowości nie można wywrzeć żadnej presji. Dodatkowo młodych następców budowniczych cywilizacji ściga zjawisko zwane cyfrową demencją, charakterystyczne otępienie i brak koncentracji na skutek długiego i niezorganizowanego obcowania z technologią.

Otrzymujemy więc nieco oszołomionych godzinami spędzonymi przy niebieskim ekranie indywidualistów przekonanych o tym, że świat jest na wyciągnięcie ręki, i należy mu stawiać roszczenia. Ma dostarczać bodźców, przyjemności i natychmiastowej gratyfikacji.

Azja z drugiej strony to ogromne, kłębiące się mrowisko. Tylko na pozór panuje w nim chaos – zasadą jest niezawodna hierarchiczność i całkowita współzależność jego mieszkańców, którzy stanowią raczej jeden rozbudowany organizm niż zbiór indywiduów.

Zhou – Wei działa niezawodnie, bo jest częścią systemu. Nie ma więc prawa „nie działać” – rodzice kochający swoje dzieci dobrze o tym wiedza, dlatego oliwią małą śrubkę zawczasu.

Zhou – Wei z pewnością marzy o tym, by w przyszłości zostać astronautą, inżynierem lub żołnierzem – statystycznie takimi właśnie ambicjami są przesiąknięte azjatyckie dzieci.

Kiedy pytam swoich uczniów o wymarzony zawód, co drugi chce zostać youtuberem, Nie wiedzą jeszcze co prawda, jaką treść miałaby mieć ich działalność. Wiedzą jednak, co jest miarą wartości Europejczyka – zapewnienie lekkiej rozrywki widzowi o uśrednionym guście.

Bitwa, którą stoczą inżynierowie i astronauci z komikami może mieć tylko jeden wynik. Dlatego następne tysiąc lat należy do Azji. Chyba, że …

 

***

Zhou – Wei nigdy nie okazuje nieposłuszeństwa.

Można jednak wyraźnie zauważyć, że w ramach określonych granic dąży do narzucenia swojej woli. Być może hiperbolizuję, opisując zwykłe doświadczenia dydaktyczne z czterolatkiem przez pryzmat wielkich cichych bitew geopolityki. Co jednak poradzić: nie mogę nie mieć z tyłu głowy konfrontacji Chiny – Stany, walki o przepływy strategiczne i kontroli drabiny eskalacyjnej, kiedy Zhou – Wei daje mi do zrozumienia, że chce być silny. Bardzo silny.

W dodatku często okazuje dezaprobatę. Jak chyba każdy mały chłopiec, chce się wydawać większy i obdarzony większą siłą niż w rzeczywistości. „Don’t like this” – słyszę ciągle – „I like dangerous. I like scary.

Jego ulubiona zabawa to zabawa w dzikie zwierzę, a osobliwie w tygrysa.

– I am a tiger!

– Can you be a friendly tiger, honey?

– No, I am a scary tiger! I eat you! Roar!

***

Jest jedna rzecz, dla której Zhou – Wei jest w stanie zrobić wszystko. Biorąc pod uwagę, że jest zwyczajnym czterolatkiem (nieważne, z jakiego kręgu kulturowego), nie będzie zaskakujące, jeśli powiem, że tą rzeczą są cukierki.

Obietnica otrzymania cukierka czyni cuda i absolutnie przewartościowuje wszystkie inne cele i priorytety; dzięki swojemu azjatyckiemu zdyscyplinowaniu w dążeniu do tego jednego, upragnionego celu Zhou – Wei jest niezwykle skuteczny (rzeczą nauczyciela jest, aby tej prawidłowości nie nadużywać). Europejskie dzieci kochają słodycze w równie desperacki sposób, a jednak nie potrafią narzucić sobie podobnej wewnętrznej mobilizacji – być może dlatego, że w realiach współczesnej praktyki wychowawczej zdają sobie sprawę z tego, że cukierka tak czy inaczej dostaną.

W tym miejscu należy zrobić antropologiczno – kulturową dygresję: w wielkich mrowiskach społeczeństw azjatyckich jedną z najistotniejszych cnót jest zdolność perfekcyjnego naśladowania. Sam charakter chińskiego alfabetu i mozolna nauka kaligrafii wymagają jak najdalej posuniętego wykształcenia tej cnoty – tymczasem alfabet europejski jest serią umownych znaków, z których jak najszybciej należy zacząć składać słowa, a potem własne, oryginalne zbitki znaczeniowe.  Tam, gdzie Europejczyk stawia na innowację, Azjata postawi bądź na tradycję, bądź to na naśladownictwo czegoś, co już istnieje, a co jawi mu się jako dobre dla niego i społeczności, w której żyje.

Przeniknięcie popkultury konsumpcyjnej, którą zachód z upodobaniem zażywa niczym substancję opioidową, do państw azjatyckich, wywołało na początku typową reakcję odurzenia. Każdy człowiek – i jest to truizm antropologiczny – dąży do wygody, błogostanu, jak największej ilości przyjemności przy minimalnej ilości wysiłku i tak dalej. Jako, że Azjaci są ludźmi, to, co uchodzi za amerykański model życia, jawi się jako atrakcyjne, a marki i tytuły, które się z tym kojarzą, jako coś pożądanego. Tak jak wszędzie na świecie, otwarcie restauracji McDonald wiązało się w Azji z pewną formą zbiorowej ekstazy; najbardziej pożądane są marki kojarzące się z euroatlantyckim konsumpcjonizmem oraz takiż styl życia. Ktoś, kto dużo czasu spędził w Chinach, opowiadał mi kiedyś o supermarkecie noszącym nazwę identyczną jak duża europejska sieciówka, na który natknął się w jednym z dużych chińskich miast. Dopiero po jakimś czasie dowiedział się, że nie był to oddział tej sieci sklepów – był to po prostu idealnie skopiowany podrabianiec. Wszystko było odwzorowane w skali jeden do jednego – asortyment, sposób organizacji przestrzeni, mundurki personelu. Jak w soczewce widać tu dwie tendencje – po pierwsze, podziw dla kultury konsumpcyjnej Zachodu i chęć przeszczepienia ją na rodzimy grunt; po drugie, korzystanie z umiejętności doskonałego kopiowania – nie pomyślano o tym, żeby stworzyć „własną, lepszą, oryginalną” markę wzorowaną na tym, co się podoba w kręgu euroatlantyckim – za najwyższą cnotę, jak zawsze, uznano umiejętność doskonałego skopiowania.

I tu właśnie docieramy do „cukierków” – Azjaci mają chęć na cukierki, ale być może tylko Europejczycy potrafią je wymyślić.

Konsumpcyjny styl życia i związane z tym rozpasanie (czyli to, co przychodzi nam do głowy, kiedy patrzymy na stereotypowego otyłego Amerykanina z Inidiany, który nie jest w stanie odmówić sobie kolejnej mega porcji w śmieciowej restauracji), jest w pewnym – ale tylko w pewnym sensie nowością cywilizacyjną.

Europejczyk, pragnąc zawsze brać z życia to, co najlepsze, patrzył na to wielowymiarowo – chcąc doznawać najwytrawniejszych przeżyć duchowych, wymyślił theorein, chcąc się zabawić, zażywał narkotyki, chcąc zadbać o swoje życie duchowe budował katedry, których monumentalność do dziś powala na kolana cały świat. Fakt popadnięcia w gnuśność, rozwiązłość i lenistwo wiąże się nie tyle z tym, że „dawniej było lepiej”, a ludzie potrafili narzucać sobie dyscyplinę, a z tym, że pełnia przeżyć obfitości w różnych dziedzinach była dostępna tylko najwyższym sferom. To one mogły sobie pozwolić na uprawianie filozofii, sztuki, ale też opilstwa, obżarstwa i narkotyzacji. Wraz z postępem technologicznym wszystko to stało się tańsze, łatwiejsze w dystrybucji, a więc znacznie bardziej dostępne dla szerokich mas (co oczywiście idzie w parze z radykalnym obniżeniem jakości – Internetowi „filozofowie”, „sztuka” masowa, śmieciowe jedzenie, podły alkohol, dopalacze etc.). Rzecz jasna, dostęp do wszystkich uciech – zwłaszcza, jeśli nie potrzeba do tego wyrzeczeń – pociąga za sobą rozkład cywilizacyjny.

Jednak wciąż jeszcze jest nadzieja: Europejczyk i Amerykanin, chociaż jest przeżarty cukierkami, których w swojej wolności dostał za dużo, być może dzięki temu umiłowaniu wolności potrafi te cukierki wymyślić.

Cała kultura konsumpcjonizmu opiera się, jak wszystko w życiu społeczeństw, na głęboko ukrytych przesłankach duchowych. Ten, kto się ich pozbawia, pozbawia się również kreatywności, która prowadzi do umiejętności wytworzenia produktu końcowego. Tym produktem mogą być zjawiska kultury masowej, jak na przykład smaczne i tanie jedzenie, błyskotliwie atrakcyjny styl życia, sposób aplikowania sobie przyjemności etc. Być może jest to teza zbyt mocna, ale w końcu to dzięki Bogu tylko esej, mogę więc ją sobie postawić: gdyby nie było Epikura, nie byłoby Richarda i Maurice’a McDonalda; gdyby nie było Arystotelesa, nie byłoby Netfliksa; gdyby nie było Platona, nie byłoby Gucciego i Prady.

Wszystko to pociąga i czaruje Azjatów. Starcie cywilizacji rozstrzyga się po to, by jedna ze stron osiągnęła kontrolę nad zabezpieczeniem dla siebie praw do dystrybucji zasobów cywilizacyjnych.

Ale czy Azjaci są w stanie „wymyślić” wszystko to, co tak pokochali? Zaakceptowali konieczność posługiwania się dolarami, by móc kupić tuczący popcorn do oglądania amerykańskiego filmu. Teraz chcą, aby cały świat używał jenów w tym samym celu. Mają coraz więcej zasobów, by wygrać walkę o pozycję najsilniejszego w korzystaniu z dóbr konsumpcjonizmu – a to właśnie uczestnictwo w zglobalizowanym modelu konsumpcji na wzór euroatlantycki w pierwszym rzędzie sprawiło, że w ogóle przystąpili do konfrontacji. W przeciwnym wypadku pozostaliby przy swojej (proszę wybaczyć, że posłużę się terminem europejskim, a więc nieadekwatnym) „splendid isolation”.

Tak więc następne tysiąc lat należy do Azji – chyba, że świat zachodni uświadomi po pierwsze sobie, a w dalszej kolejności innym, że skarby, o które bije się cały świat, pochodzą z duchowo – intelektualnych rezerw Europy, i znikąd więcej pochodzić nie mogą. I przełamie swoją gnuśność, która zabija kreatywność – również kreatywność w tworzeniu kultury.

***

What is your favorite game, Zhou – Wei? – pytam czasem, kiedy brak mi już pomysłów.

Nie namyśla się długo.

– Cukierki – odpowiada po polsku, śmiesznie, po azjatycku przeciągając „c”, które przechodzi niemal w „s”. „Tssukierki”.

No, tak. Ale to ja mam cukierki. I zdaję sobie z tego sprawę, dlatego mogę przeprowadzić zajęcia, wiedząc, że posiadam instrument metodyczny. Cukierki to „ulubiona gra” nie tylko dla Zhou – Wei. It’s everyone’s favorite. Pamiętajmy o tym.

 

Agnieszka Sztajer

]]>
https://myslkonserwatywna.pl/sztajer-nastepne-tysiac-lat-nalezy-do-azji/feed/ 2 26387
Sztajer: Czyja wojna? https://myslkonserwatywna.pl/sztajer-czyja-wojna/ https://myslkonserwatywna.pl/sztajer-czyja-wojna/#comments Thu, 29 Oct 2020 21:08:27 +0000 https://myslkonserwatywna.pl/?p=26405  "To jest wojna!" – waleczna, bezkompromisowa stylistyka tego rodzaju jest (a może była) kojarzona z prawicą. Oponenci polityczni zarzucają nam – słusznie bądź nie – skłonność do warcholstwa, fascynację przemocą, nazbyt łatwe proklamowanie sporów, tęsknotę za rozwiązaniami autorytarnymi, za sprofilowaną prawicowo juntą. Przeciwstawiane temu bywają cechy "typowego liberała": oto człowiek układny, rozwiązujący spory za pomocą rozmowy, a potem umowy (społecznej), tolerancyjny, nastawiony na przyznawanie wszystkim swobód (tak długo, jak długo swobody jednych nie stoją na przeszkodzie swobodom drugich).

Być może tak było do 23 października 2020 roku – tego dnia bowiem Marta Lempart, twarz strajku kobiet, wykrzyczała schrypniętym od skandowania głosem: "To jest wojna!", a tłum składający się w przeważającej części z bardzo młodych kobiet z kolorowymi włosami przyjął to hasło entuzjastycznie, by po chwili przejść do szerokiego repertuaru przekleństw: od "j***ć PiS", poprzez "wypie***ć", aż do "f***k you" (akcent internacjonalny).

Ot, chciały wojny, będą ją miały. Kilka dni później, 27 października 2020 r. Jarosław Kaczyński, szeregowy poseł partii Prawo i Sprawiedliwość, wygłosił siedmiominutowe przemówienie, porównywane potem w mediach do pamiętnego grudniowego komunikatu Wojciecha Jaruzelskiego. Pomijając histeryczno – neurotyczny ton lewicy (a zwłaszcza damskiej części komentatorek, która pokazuje, że stereotypy o hormonalnych wahaniach nastroju i słynnej kobiecej niestabilności są – przynajmniej w ich przypadku – prawdziwe), trzeba przyznać, że przemówienie ma ton mocno konfrontacyjny i niezwykle radykalny.

Znając dość  stosunek Naczelnika do spraw obyczajowych (ich legislację traktuje każdorazowo jako akt polityczny, posunięcie w swojej własnej grze szachowej), nie było ono ekspresją głębokich przekonań. Jarosław Kaczyński, jeśli przyjrzeć się uważnie jego poczynaniom nie przez pryzmat lewicowych obsesji, zawsze unikał jednoznacznego stanowiska w drażliwych sprawach. Teraz zagrał va banque: podejmę rękawicę rzuconą przez czarnoprotestową lewicę, sam wypowiem im wojnę, a potem – niech wali się świat.

Trudno powiedzieć, co dokładnie stanie sie dalej, ale zaangażowanie policji i wojska w samym środku epidemii, po rozhuśtaniu emocji społecznych do granic możliwości, będzie oznaczało przejście do kolejnego etapu polsko – polskiej wojny plemion. Wybór tego, a nie innego momentu na zajęcie się sprawą aborcji (nie pierwszy raz jest wyciągania z politycznego zamrażalnika w ściśle określonych celach) oraz ton ostrej konfrontacji skierowany w stronę środowiska zupełnie nieobliczalnego, a do tego nieracjonalnego, wygląda na część makiawelicznego planu.

Trudno powiedzieć, co chce w ten sposób ugrać Kaczyński. Może to ostatnie tango przed utratą władzy, jaka nieuchronnie czeka go – i on dobrze wie o tym – w ponurym ustroju rządów demosu? Może inny rodzaj inżynierii społecznej, trudny do przeniknięcia; może wreszcie – choć to najmniej prawdopodobna opcja – czysty przypadek i rozpaczliwe próby ratowania twarzy?

Pozostaje  życzyć Czytelnikom dużo spokoju ducha w nieprzyjemnie burzliwym czasie. Być może nigdy nie dowiemy się, o co chodziło kierownictwu PiS i na skutek jakich splotów okoliczności doszło do obecnej sytuacji. Jeśli chodzi o logikę lewicy, sprawa wydaje sie dość prosta: ustami swoich radykalnych przedstawicielek walczy o skrajny permisywizm, pociągając za sobą milczące masy, którym pewien wycinek rzeczywistości (trudne przypadki ciąż patologicznych, wady letalne, ciąże pozamaciczne etc.) przedstawia się jako właściwy przedmiot dyskusji w ramach oszustwa pars pro toto. Nie ma jednak miejsca na dyskusję, jeśli – jak raczyła ogłosić pani Lempart – "to jest wojna".

PS. Artykuł był odrobinę nie o tym, nie mogę jednak nie dodać, że wyabortowanie dziecka chorego na zespół Downa ma w sobie mniej więcej tyle honoru, co strzał w plecy wymierzony w przypadkową osobę na ulicy i tak samo jak on – jest zbrodnią.

 

Agnieszka Sztajer

]]>
https://myslkonserwatywna.pl/sztajer-czyja-wojna/feed/ 1 26405
Sztajer: Dlaczego Wschód? https://myslkonserwatywna.pl/26201-2/ https://myslkonserwatywna.pl/26201-2/#comments Fri, 11 Sep 2020 06:10:12 +0000 https://myslkonserwatywna.pl/?p=26201 Czasem mówię różnym ludziom – i mówię to zupełnie poważnie, chociaż oni zazwyczaj myślą wtedy, że żartuję – że jestem w stanie oddychać tylko między Wisłą a Irtyszem. No, może między Wisłą a Leną. „Acha” – odpowiadają, bo przeważnie nie wiedzą, co odpowiedzieć. No więc, mówiąc z grubsza, interesuje mnie tylko to, co jest na wschód od Wisły (dla lewobrzeżnej Warszawy robię wyjątek; w końcu to stolica, i wystarczy kilka przystanków tramwajem czy metrem, żeby znowu postawić stopę po właściwej stronie rzeki).

Zachodnia strona mnie nie interesuje. Nie interesuje mnie w ogóle Zachód. Cała ta połać Polski, i wszystkie krainy, które są położone poza nią, jeszcze bardziej po tej pustej dla mnie stronie świata, mogłyby równie dobrze nie istnieć. Mogłaby tam być pustynia. Albo ocean. Albo wielkie pole ryżu, jak w Chinach, które mnie też właściwie nie interesują, bo to już za daleko, za nisko na mapie, nie sięga tam Irtysz, Ob, ani Lena. Może zresztą tak właśnie jest, może ciągnie się tam wielkie ryżowe pole jak okiem sięgnąć – nie wiem, nie było mnie tam, nie sprawdzałam i wybierać się nie zamierzam. Może wszystkie te europejskie, cywilizowane kraje z ich zabytkami, cała Ameryka, czarna Afryka i Australia, a na niej emu i eukaliptusy to tylko symulacja, i uczestniczy w niej cała nauka, wszystkie książki i wszystkie media świata, i wszyscy, którzy wracają z tego wielkiego pola ryżowego i twierdzą, że byli w Wiedniu albo w Chicago, tak samo uczestniczą w tej symulacji. „Acha”, odpowiadam na to, i jest mi obojętne nawet to, czy mamy do czynienia z oszustwem na skalę światową, czy też faktycznie te Wiednie, Paryże i Madryty istnieją.

Dessinteresement. Tak; w sprawie istnienia Zachodu ogłaszam kompletny desinteressement. Zachód jest potrzebny tylko jako pojęcie, czyste albo nawet puste pojęcie; jest potrzebny po to, żeby stanowić kontrast dla Wschodu, żeby umożliwić ten podział, a więc żeby uwarunkować Wschód. W tym sensie, realnie rzecz biorąc, jest niezbędny.

***

Płaskoziemcy i wyznawcy wielkich żółwi podtrzymujących na grzbietach światowy płaskowyż nie mają racji. Na moje nieszczęście. Bardzo bym chciała, żeby mieli.

Kulistość ziemi jest przerażająca. Skądkolwiek nie wyjdziesz, zawsze dojdziesz w końcu w to samo miejsce. Nasza włóczęga po jednym i tym samym świecie nie ma końca – dobrze, że jest przynajmniej ograniczona czasem (tego jeszcze nie zepsuliśmy i raczej nam się to nie uda, choć tu i ówdzie ciągle słyszy się niedorzeczności o próbach odnalezienia panaceum na śmierć cielesną – niedoczekanie!), nie jest natomiast ograniczona przestrzennie – właśnie dlatego, że nie da się wyjść   p o z a  przestrzeń, nie da się z niej spaść, nie urywa się, nie kończy – jest przeraźliwie monotonna, tocząc się jak piłka przez czarny, zimny kosmos. Podróż po kuli polega na ciągłym wracaniu do punktu wyjścia. Przypomina wysiłki chomika, który przebiera łapkami w swoim kołowrotku. Ma to oczywiście swoją zaletę – przypomina nam o naszej śmieszności i ograniczoności.

Ale owo memento, zostawione zapewne przez Stwórcę, nie jest przecież celem samym w sobie. Jest tylko środkiem do tego, żebyśmy, porzucając zakotwiczające nas w tej groteskowości błahostki, zatęsknili za czymś więcej.

Otóż ja tęsknię za dotarciem na ostateczny Wschód. Za zajściem tak daleko, żeby nie dało się już zajść dalej, i żeby to był kraniec, najbardziej wschodnia wschodniość, koniec i początek, słońce z morza, światło z chmury, nic więcej i dalej. Nic oprócz krawędzi, za którą się spada. Bo na ostatecznym Wschodzie można tylko zginąć, tam się wszystko kończy i wszystko zaczyna.

Okropna, klaustrofobiczna kulistość ziemi oczywiście czyni to marzenie mrzonką, ale pewne dalekie echo czy też ślad uczucia, które towarzyszyłoby dotarciu nad krawędź, daje rzeka Bug.

Z różnych powodów nigdy nie było mi po drodze z rewizjonizmem terytorialnym (choć, rzecz jasna, takie miejsca jak Wilno, Grodno czy Lwów uważam za polskie z ducha, rzeczywiście polskie i na zawsze polskie – granice niech zostaną tam, gdzie są) – ale fakt, że na rzece Bug stoi granica, należy błogosławić z jednego jeszcze powodu.

Przez tę rzekę, przez granicę, granicę nieodwołalną i surową jak śmierć, nie da się przejść. Nie można wejść do wody i wynurzyć się po drugiej stronie. Nie postawi się stopy na murawie, którą widać na tamtym brzegu. Drzewo, które tkwi po ukraińskiej lub białoruskiej stronie i wychyla się w głąb koryta rzeki, wydaje się być bardzo blisko, ale jest nieskończenie daleko. To inny, obcy, nierzeczywisty niemal ląd. Odrobinę, troszeczkę przypomina w ten sposób krawędź wszechświata.

Kiedyś, wczesną jesienią, spacerując nad Bugiem wieczorem, poczułam na sobie czyjś wzrok. Po drugiej stronie rzeki, tam, gdzie nie da się przejść, stał imponujący jeleń o rozłożyście szerokim porożu i patrzył na mnie głębokimi, ciemnymi oczyma.

Trwało to chwilę, a intensywność naszych spojrzeń zdawała się rozsadzać powietrze idące nad nurtem rzeki. Potem jakby ktoś zerwał nić – i jeleń przepadł spłoszony.

Do dziś wypatruję oczy za pięknym stworzeniem, które przybyło zza krawędzi wszechświata.

***

Czytam europejskie litery dobrze, a z trudem odcyfrowuję bukwy. Mówię po angielsku biegle niczym w swoim języku ojczystym, a po rosyjsku bardzo słabo.

A jednak gdyby ktoś dał mi wybór: odwróć się w którymś kierunku, na Zachód albo na Wschód,  i idź z Bogiem, dokądkolwiek chcesz, tylko pamiętaj, że wrócić nie możesz – bez najmniejszego żalu i oglądania się za siebie obracam się w kierunku, skąd nad ranem się rozwidnia.

Mówi się: cywilizacja łacińska. Mówi się: dziedzictwo greckie i rzymskie.

A ja odpowiadam na to: dobrze, niech będzie. Co miało zostać zrobione, jest już ukończone. Wszystko, co wybitnego stworzyli synowie Zachodu jest w książce, jednej czy drugiej, którą można wrzucić do chlebaka i zabrać ze sobą, kiedy się jedzie na Wschód. Parandowski, Mity: obracam w palcach kieszonkowe wydanie – stare, pozaginanie na rogach. Zmieściłoby się nawet w tylnej kieszeni spodni.

Ale nawet tego nie biorę, nawet takiego hołdu nadmorskiej kulturze antycznej nie chcę oddać, kiedy kieruję się na ociekający konnym mirem i żywicą świerków Wschód. Dosyć. Lądowe masy Eurazji czekają na moje drobne, nieznaczące kroki, na nocne spacerowanie z latarką, na wieczorne zanurzanie się w ciemnej wodzie starorzecza, na stukot pociągu po torach. Kiedy wyjeżdża się ze stacji Zamość Wschód i jedzie w kierunku Hrubieszowa, wreszcie zaczyna być widać gwiazdy jakoś inaczej, jaśniej pobłyskujące po niebie; pociąg, od samej Warszawy zaledwie postękujący, zaczyna wreszcie śpiewać, a w przedziale robi się pusto i można wyciągnąć ciało niemal w śavasanie, pozycji trupa, i głowa opada w dół, dziwnie, na jedną stronę, tak jakby nasyp był niesymetryczny, jakby pociąg miał się już – już zaraz wykoleić, i to jest właśnie chyba ta krawędź świata, jest blisko, krzywizna nasypu po heretycku ją sygnalizuje, ukrytą i zaprzeczoną przez naukę. I gdy w końcu wysiada się na stacji Hrubieszów Miasto (wkoło piach, wertepy, dzikie czereśnie i głębokie koleiny) i stoi twarzą zwróconą na wschód, ma się przed sobą rozległy, ciepłolubny step. Taki, jaki na Ukrainie, do której zresztą biegnie tor – następna stacja, gdyby można było tam pojechać, byłaby na ukraińskim Wołyniu.

No więc ten step, ten wysunięty w Europę, w mającą ambicje europejskie, niby – pańską Polskę, zachłannie pożera wszystkie rytualne zachwyty nad cywilizacją łacińską.

Tak, zgadzam się; tak, przytakuję, z niej my wszyscy, my wszyscy z Platona i Arystotelesa, z gotyckich katedr i kolegiów jezuickich, i tak dalej, i tak dalej.

I wszystko tamto się skończyło, bo świat synów Zachodu rozpadł się na kawałki, o za daleko poszli w swojej analityczności, chcąc wszystko podzielić, zalegalizować, poddać osądowi prawa i moralności, sfenomenalizować, zempiryzcyzować, a potem – na odwrót – uduchowić. 

No i koniec, no i klops, wszystko roztrzaskało się o gigantyczną rzeźnię XX wieku, na którą nie poradziło nic ani tradycyjne, przedsoborowe chrześcijaństwo, ani dająca fałszywą obietnicę świeckiego zbawienia laicyzacja. Potem można było już tylko składać i rozkładać, kombinować i mataczyć w wielkim postmodernistycznym basenie z piłeczkami, którym stała się powojenna myśl europejska. Sami zaś synowie Zachodu, zmęczeni i zniechęceni, zasiedli przy kawiarnianych stolikach i zajęli się jak najszybszym i bezbolesnym wymieraniem.

W głębi stepu nic nie ma, jeśli nie liczyć tej przytłaczającej swoją nieskończonością przestrzeni – i właśnie dlatego tam leży prawda. Stamtąd wstaje słońce, a to jest bardzo dobry punkt wyjścia.

***

Słońce.

No właśnie, słońce. Przebywając w mieście, nie do końca wiem, gdzie jestem. Wszystko mi się myli, nie mogę dookreślić swojego położenia, więc w zasadzie trudno mówić o czymkolwiek. Spytajcie mnie o coś w mieście, a nie usłyszycie w odpowiedzi nic mądrego. To właśnie dlatego zrobienie kariery naukowej okazało się dla mnie niemożliwością.

W Kryłowie nad Bugiem wszystko jest znacznie prostsze – wschód jest tam, gdzie wstaje słońce, czyli za rzeką. W zakolu jest opuszczony sad; opuszczony, czyli niczyj. W Prehoryłem – opuszczony cmentarz, gdzie kiedyś była cerkiew, a znajdująca się we wnętrzu niej ikona płakała mirem. Rok albo dwa lata później cerkiew zburzono.

Tak, wszystko jest prostsze, do tego stopnia, że właściwie nie ma większego sensu mnożenie pytań.

Stąd intelektualna satysfakcja najwyższego rodzaju, czyli spokój.

I dlatego Wschód.

 

Agnieszka Sztajer

]]>
https://myslkonserwatywna.pl/26201-2/feed/ 2 26201