Alois Dempf
125 lat temu, 2 stycznia 1891 roku urodził się w Altomünster (Górna Bawaria) Alois Dempf, katolicki filozof kultury, socjolog wiedzy, mediewista, znawca średniowiecznej teologii politycznej; w młodości znajdował się pod wpływem liberalizującego i heglizującego („Bóg i Duch”) teologa i apologety, ks. Hermana Schella (1850-1906); z myślą o zostaniu teologiem podjął studia filozoficzne w Innsbrucku, lecz na życzenie ojca przeniósł się do Monachium na medycynę, jednocześnie zakładając Akademickie Stowarzyszenie Katolickie i angażując się w ruch liturgiczny; po ukończeniu siódmego semestru został wcielony (w czasie I wojny światowej) do wojska jako chirurg na froncie wschodnim; służba dała mu okazję do pogłębienia samodzielnych studiów filozoficznych (Platon, Kant, Fichte, Hegel), lecz ostatecznie za swojego mistrza uznał św. Tomasza z Akwinu, którego pojęcie Boga wydaje się wyrażać uniwersalną jedność życia duchowego”; w 1921 roku obronił doktorat o koncepcji wartości w etyce i polityce Arystotelesa, następnie poświęcił się systematycznym badaniom nad myślą średniowieczną; po habilitacji (1926) na temat nieskończoności w metafizyce średniowiecznej i w dialektyce kantowskiej został profesorem uniwersytetu w Bonn, gdzie redagował także „niemiecki miesięcznik dla europejskiej kultury, polityki i ekonomii” Occident, mający być przeciwwagą dla tendencji nacjonalistycznych; również jego opublikowana w 1929 książka Sacrum Imperium wpisywała się w dążenie do uleczenia współczesnej filozofii politycznej, akcentując zwłaszcza rolę Bożej Opatrzności w dziejach oraz znaczenie rytu koronacyjnego dla jedności Kościoła i Cesarstwa; w filozofii kultury nawiązywał również do platońskiej idei trzech cnót (rozumu, męstwa i umiarkowania) jako antropologicznego fundamentu mediewalnego porządku trójstanowego, tworzącego kulturową całość społecznej sprawiedliwości; po przejęciu władzy przez narodowych socjalistów zaangażował się zdecydowanie przeciwko nowemu reżimowi, m.in. ostrzegając Kościół przed zawieraniem konkordatu z III Rzeszą, publikując (w Szwajcarii i pod pseudonimem Michael Schaffler) książkę poddającą krytyce ideologię nazistowską z pozycji katolickich oraz dezawuując publicznie panteistyczną interpretację mistyki Mistrza Eckharta dokonaną przez Alfreda Rosenberga i jego autorską ideę „mitu XX wieku”; skutkowało to pozbawieniem go katedry w Bonn, a po utrąceniu jego kandydatury na katedrę we Wrocławiu, przeniósł się na Uniwersytet Wiedeński, gdzie wykładał do Anschlussu; w latach 30. zainteresował się również hiszpańską myślą katolicką i kontrrewolucyjną (m.in. Donoso Cortesa), której stał się jednym z najlepszych zagranicznych znawców; po wojnie wrócił na katedrę w Wiedniu, a w 1948 przeniósł się na Uniwersytet Ludwika Maksymiliana w Monachium, zostając także członkiem Bawarskiej Akademii Nauk; w 1966 otrzymał Wielki Krzyż Zasługi RFN; zmarł w 1982 roku.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
