Vintilă Horia
4 kwietnia 1992 roku zmarł w Collado Villlaba k. Madrytu, w wieku 76 lat (ur. 18 XII 1915), Vintilă Horia, rumuńsko-francusko-hiszpańsko-języczny pisarz (poeta, powieściopisarz, nowelista i eseista) oraz dyplomata; urodził się jako Vintilă Caftangioglu w rumuńskich Multanach; ukończył Liceum św. Sawy, a następnie studiował prawo, literaturę i filozofię na Uniwersytecie Bukareszteńskim; był uczniem wybitnego prawosławnego mistyka, teologa, poety i filozofa, zwolennika monarchii korporacyjnej – Nichifora Crainica (1889-1972) oraz współpracownikiem jego pisma Gândirea [„Myślenie”]; jak wielu innych czołowych intelektualistów jego pokolenia (E.M. Cioran, M. Eliade, C. Noica i in.) był też zafascynowany charyzmatyczną postacią Corneliu Z. Codreanu (1899-1938) i związał się z Legionem Michała Archanioła, jednak po 1938 roku przeszedł do Partii Narodowo-Chrześcijańskiej Alexandru C. Cuzy (1857-1947); na łamach Sfarmă Piatră zwalczał demokrację, liberalizm, żydomasonerię oraz wyrażał przeświadczenie, że faszyzm jest rewolucją duchową służącą odrodzeniu Europy; w epoce Narodowego Państwa Legionowego i dyktatury marsz. Iona Antonescu (1940-44) pracował najpierw w ministerstwie propagandy, a następnie jako attaché prasowy ambasady rumuńskiej w Rzymie, a następnie w Wiedniu; gdy Rumunia odwróciła sojusze, został internowany (sierpień 1944) przez Niemców i osadzony w obozie w Karpaczu; po wojnie wyjechał wraz z żoną do Włoch, gdzie poznał i zaprzyjaźnił się z Giovannim Papinim (1881-1956), lecz z powodu trudnej sytuacji materialnej wiosną 1948 wyjechał do Argentyny, gdzie wykjładał na uniwersytecie w Buenos Aires oraz redagował neolegionowe pisma România i Însemnări [„Uwagi”]; tymczasem, w 1946 roku, tzw. sąd ludowy w okupowanej przez Sowietów Rumunii skazał go zaocznie na 25 lat katorgi za bliżej „zbrodnie wojenne” (przypisano mu czyny jego brata – legionisty Gheorghe Caftangioglu) oraz „działalność w służbie faszyzmu i hitleryzmu… na niekorzyść narodu rumuńskiego”; w marcu 1953 wrócił do Europy, zamieszkując w Hiszpanii, zaś w latach 1960-65 mieszkał w Paryżu; za powieść Bóg urodził się na wygnaniu otrzymał w listopadzie 1960 Nagrodę Goncourtów, lecz wówczas ambasada Rumunii komunistycznej wszczęła przeciwko niemu zniesławiającą kampanię na łamach prasy lewicowej (w atakach tych wyróżnił się J.-P. Sartre), dostarczając jej też sfabrykowane dowody rzekomego plagiatu; jednocześnie wysyłano wobec niego sygnały, że akcja defamacyjna mogłaby zostać wstrzymana, gdyby wyraził się pozytywnie na temat aktualnego reżimu panującego w Rumunii; pisarz odmówił wówczas przyjęcia nagrody (która jednak, zgodnie z regulaminem jej twórców, nie mogła być anulowana) i wyjechał ponownie do Hiszpanii, gdzie mieszkał do końca życia; ta sama powieść został jednak nagrodzona rok później ponownie we Włoszech Złotym Medalem Il Conciliatore [„Rozjemca”]; otrzymał również nagrodę hiszpańskiego UNEM (1967) oraz „Dante Alighieri” przyznawaną przez Florencję (1981); rumuńska dziennikarka telewizyjna (bliska rodzinie królewskiej) Marilena Rotaru (ur. 1947) zrealizował o nim serial dokumentalny Wspomnienie rumuńskiego uchodźcy w latach 1991-96 oraz film Powrót Vintili Horii w 2002; określany jako „reakcjonista”, skrajny prawicowiec” i „faszysta”, sam najchętniej nazywał siebie „rycerzem rezygnacji” (co jest także tytułem jego powieści o hospodarze mołdawskim, Stefanie Wielkim), którego emblematyczną figurą był wygnany do Dacji poeta Owidiusz, zmuszony jeść „chleb twardy i gorzki”; bohaterami jego „powieści metafizycznych” byli też m.in. Platon, Boecjusz, El Greco i Rilke; w stulecie urodzin pisarza, oprócz kilku poświęconych mu sympozjów w Hiszpanii i Rumunii, rada gminna jego rodzinnej miejscowości Segarea nadała mu 27 XI 2015 pośmiertnie tytuł obywatela honorowego, lecz już 10 II 2016 decyzja ta została anulowana na żądanie żydowskiego Instytutu Elie Wiesela.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
