Stanisław Piasecki
75 lat temu, 12 czerwca 1941 roku został rozstrzelany w Palmirach, w wieku 40 lat (ur. 15 XII 1900), Stanisław Piasecki, dziennikarz, publicysta, krytyk literacki i teatralny, powieściopisarz, żołnierz i taternik, działacz narodowy; był synem lwowskiego lekarza, teoretyka wychowania fizycznego i higieny szkolnej, współtwórcy polskiej terminologii harcerskiej, harcmistrza Rzeczypospolitej – Eugeniusza Piaseckiego (1872-1947) oraz Gizeli z d. Silberfeld (żydowskie pochodzenie matki – która przyjęła chrzest przed ślubem – stało się później okazją do „kompromitowania” jego narodowych poglądów przez kręgi filosemickie bez żenady posługujące się frazeologią rasistowską); jako ochotnik brał udział w obronie Lwowa przed Ukraińcami, w wojnie polsko-bolszewickiej oraz w III powstaniu śląskim; studiował architekturę na UJK oraz prawo na Uniwersytecie Poznańskim, gdzie został członkiem Związku Akademickiego Młodzieży Wszechpolskiej; przekonany, lecz bezpartyjny przez cały okres II Rzeczypospolitej, narodowiec, będący gościem R. Dmowskiego w Chludowie, umiał także oddać hołd przeciwnemu obozowi (nekrolog J. Piłsudskiego Żołnierz Niepodległości); w 1935 roku, przekształcił dodatek literacko-artystyczny do organu ONR-ABC w samodzielny – znakomicie przez niego redagowany i poczytny – tygodnik literacki Prosto z Mostu, który stał się prawicową alternatywą dla demoliberalnych Wiadomości Literackich; zgromadził w nim nie tylko czołówkę pisarzy narodowych i katolickich, ale też niezwiązanych doktrynalnie z nacjonalizmem, lecz przeciwstawiających się „kulturze szmoncesu” i moralno-obyczajowemu „boyszewizmowi” (stałymi współpracownikami pisma byli m.in. publicyści: J. Mosdorf, A. Doboszyński, W. Wasiutyński, K. Zbyszewski, A. Nowaczyński, A. Świętochowski; prozaicy: J. Dobraczyński, W.J. Grabski, J. Andrzejewski, T. Parnicki; reportażysta J. Kisielewski; poeci: K.I. Gałczyński, J. Pietrkiewicz, S. Czernik, W. Bąk, K. Iłłakowiczówna, T. Czyżewski; krytycy i eseiści: A. Łaszowski, W. Pietrzak, B. Miciński, K. Irzykowski, J. Waldorff); stworzył też Bibliotekę „Prosto z Mostu”, w której ukazały się m.in. utwory poetyckie Gałczyńskiego oraz Podróże do piekieł Micińskiego; jako publicysta polityczny i kulturalny propagował „imperializm idei”, stworzenie alternatywy dla komunizmu sowieckiego i rasizmu niemieckiego jako misję dziejową Polski, „prawo do twórczości”, „literaturę idei” – narodową i społeczną, regionalizm i rustykalizm (szczególnie promował pisarzy pochodzenia chłopskiego), „nową rzeczowość” i „nowy romantyzm”; był także znawcą muzyki, entuzjastą i przyjacielem Karola Szymanowskiego, w którego twórczości widział wyraz nowego stylu polskiego; zwalczając negatywne wpływy żydostwa na życie polskie, popierał jednocześnie syjonizm i emigrację Żydów do Palestyny; we wrześniu 1939 zgłosił się na ochotnika do wojska; zdołał uniknąć niewoli niemieckiej lub sowieckiej; po powrocie do Warszawy natychmiast podjął działalność w konspiracyjnych strukturach Stronnictwa Narodowego oraz został redaktorem jego podziemnego organu Walka, którego pierwszy numer ukazał się już w grudniu 1939 (nie przestrzegał niestety konspiracyjnego BHP, umieszczając redakcję we własnym domu); dla finansowania tej działalności założył (w suterenie Filharmonii Narodowej) restaurację „Arkadia”, którą kierowała jego żona Irena (znana śpiewaczka operowa), gdzie równie spotykali się działacze podziemia, a przy fortepianie siedzieli Witold Lutosławski i Konstanty Regamey; w grudniu 1940 został aresztowany przez Gestapo – torturowany w jego siedzibie przy Al. Szucha, trafił następnie na Pawiak (gdzie znalazła się też jego żona Irena, znana śpiewaczka operowa); odmówił ucieczki z więzienia, aby Niemcy nie zemścili się na jego żonie; rozstrzelano go w zbiorowej egzekucji; i przyjaciele (W. Wasiutyński), i wrogowie (Cz. Miłosz), byli zgodni w tym, że cechowała go niezwykła odwaga oraz „fanatyzm patriotyzmu”; Gałczyński poświęcił mu wzruszający wiersz pt. Okulary Staszka.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
a jego žona Irena Religioni-Piasecka jest žywa ich majontek byl w Litwe ja bardzo kcem zancz o nich byl w Pozgryndze dwor može o ni majon foto.