Antonio Maura
90 lat temu, 13 grudnia 1925 roku zmarł w Torrelodones k. Madrytu, w wieku 72 lat (ur. 2 V 1853), Antonio Maura y Montaner, prawnik i polityk, pięciokrotny premier Hiszpanii w epoce Restauracji, od 1903 członek i od 1913 dyrektor Królewskiej Akademii Hiszpańskiej; pochodził z Majorki, a w jego żyłach płynęła krew „nowochrześcijan”, czyli nawróconych żydów; ukończył prawo na Uniwersytecie Centralnym w Madrycie; początkowo (od 1881) należał do Partii Liberalnej, wiążąc się z frakcją Germana Gamazo (poślubiając też jego siostrę) i z jej ramienia pełnił urzędy ministra terytoriów zamorskich (1892-94) oraz sprawiedliwości (1894-95) w gabinetach Praxedesa M. Sagasty; w 1902 roku przeszedł do Partii Konserwatywnej (Partido Conservador) i po śmierci (1905) Raimunda Fernandeza Villaverde został jej długoletnim przywódcą; po raz pierwszy na czele rządu stał od grudnia 1903 do 1904, wciągając do rządu prawicową frakcję Ligi Katalońskiej oraz inaugurując (wzorowany na Disraeli’m i Bismarcku) program „rewolucji z góry” (revolución desde arriba), czyli reform społecznych, ubiegających „rewolucję z dołu”; w drugiej kadencji (I 1907 – X 1909) został zmuszony do ustąpienia wskutek kampanii propagandowej (której uległ również król de facto Alfons XIII) prowadzonej przeciwko niemu przez lewicową „opinię publiczną” z powodu przykładnego ukarania anarchistycznych i masońskich sprawców podpaleń kościołów i mordów na księżach podczas tzw. Tragicznego Tygodnia (Semana Trágica) w Barcelonie; w 1913 roku utracił też przywództwo partii na rzecz Eduarda Dato (1856-1921); powrócił jako „mąż opatrznościowy”, mający ratować monarchię podupadającą wskutek wzrostu sił ekstremistycznych (anarchiści, socjaliści i komuniści) oraz wzniecanych przez nie strajków i aktów terrorystycznych, w 1918 roku, stając trzykrotnie (III-XI 1918, IV-VII 1919, VIII 1921 – III 1922) rządów „koncentracji narodowej”; jako reprezentant reformistycznego i protekcjonistycznego w gospodarce „konserwatyzmu społecznego” uważany jest za najwybitniejszego po Antoniu Canovasie (1828-1897) polityka epoki Restauracji (cenił go również gen. Franco); na uwagę zasługuje jego życzliwy i pełen szacunku stosunek do karlizmu, którego ówczesnemu przywódcy i głównemu teoretykowi – J. Vazquezowi de Melli proponował kilkakrotnie wejście do rządu; gorący katolik, lecz nie klerykał, uważał, że Hiszpanię przed anarchią i bolszewizmem może ocalić tylko solidarna współpraca wszystkich „partii porządku”, czyli konserwatystów, liberałów, umiarkowanych nacjonalistów i regionalistów oraz tradycjonalistów (co w pewnej mierze zrealizował dopiero, wysoko go ceniący, gen Franco); jego polityczni wychowankowie, zwani mauristas (m.in. jego syn Gabriel Maura Gamazo, Antonio Goichoechea, J. Calvo Sotelo), przyswajali sobie również dorobek Ch. Maurrasa i Action française, zapoczątkowując zwrot w stronę konserwatyzmu autorytarnego, acz inny maurista – Ángel Ossorio y Gallardo (1873-1946) zwrócił się w stronę chadecji, natomiast drugi syn Maury – Miguel Maura Gamazo (1887-1971) po upadku monarchii przeszedł na pozycje prawicy republikańskiej i w 1936 też stanął po stronie reżimowej.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Jacek Bartyzel, Kalendarium
