Albert hr. Mun
100 lat temu, 6 października 1914 roku zmarł w Bordeaux, w wieku 73 lat, Adrien-Albert-Marie hr. (comte) de Mun, teoretyk korporacjonizmu chrześcijańskiego i polityk, deputowany z Morbihan (1876-78, 1881-83), a następnie (1894-1914) z Finistère; po kądzieli praprawnuk oświeceniowego filozofa – materialisty Helwecjusza; kapitan kawalerii, podczas pobytu w niewoli niemieckiej po wojnie francusko-pruskiej (1870-71) zapoznał się (wraz z innym oficerem-arystokratą i swoim przyjacielem, R. de La Tour du Pin) z myślą społeczną bpa Wilhelma E. Kettelera, w następstwie po powrocie do kraju obaj założyli sieć katolickich kół robotniczych (cercles ouvriers), mających na celu rechrystianizację ludu oraz obronę jego interesów materialnych i moralnych (w 1878 roku było 375 kół z 37 500 członków oraz 7600 patronami z klas wyższych); w 1881 roku założył czasopismo L’Associacion catholique, wokół którego zamierzał zbudować partię katolicką na wzór niemieckiego Zentrum; jako obrońca korporacji Ancien régime, postulował ich odbudowanie, jako remedium na zło leseferyzmu z jednej, a socjalizmu państwowego z drugiej strony; rojalista i do śmierci Henryka V (hr. de Chambord) – legitymista, w 1883 roku stał się „fuzjonistą” przyłączonym do linii orleańskiej; protestował w Izbie przeciwko utworzeniu na miejscu świątyni katolickiej laickiego Panteonu oraz „prawu o wygnaniu” książąt krwi królewskiej (1886); przeciwnik polityki kolonialnej J. Ferry’ego w Azji; w 1886 założył Stowarzyszenie Katolickie Młodzieży Francuskiej (ACJF); w 1888 roku popierał akcję gen. G. Boulangera przeciwko „republice burżuazyjnej”; przyczynił się do uchwalenia (1890) zakazu pracy dzieci poniżej 13 lat oraz do innych reform prawa pracy; w 1892 roku odpowiedział na wezwanie papieża Leona XIII do katolików francuskich (Au milieu de sollicitudes) o „przyłączenie się” (ralliement) do republiki, porzucając sprawę restauracji i zakładając wraz z Jacquesem Piou „Prawicę konstytucyjną”, przekształconą w 1901 roku w Akcję Liberalno-Ludową (zarejestrowaną jako pierwsza w historii Francji partia polityczna według nowego prawa o stowarzyszeniach); w 1897 roku został wybrany do Akademii Francuskiej; podczas „sprawy Dreyfusa” wspierał antydreyfusowską Ligę Ojczyzny Francuskiej; mimo ostatecznej klęski polityki ralliement, jaką było uchwalenie prawa o separacji państwa od Kościoła (1905), nie powrócił już na pozycje monarchistyczne i w 1909 roku odciął się od Action française – oraz jej metod walki politycznej (w artykule Schodzimy na ulicę); w 1913 głosował za przedłużeniem obowiązkowej służby wojskowej do trzech lat; doczekał bitwy nad Marną, podczas której pisał: „Bóg ocali Francję, tak jak już ocalił ją pod Poitiers, Bouvines, Orleanem, Denain i Valmy”.
prof. Jacek Bartyzel
Kategoria: Kalendarium
